Hipowitaminoza pierwotna i wtórna – objawy, skutki i przyczyny niedoboru witamin

Aktualizacja: 23 czerwca, 2017

Kolejna infekcja? Senność, zmęczenie, zawroty głowy? A może wypadające włosy i sucha, pękająca skóra? Jeśli tak być może cierpisz na hipowitaminozę. Oto przyczyny, objawy i możliwe skutki  niedoboru witamin.  

Co to jest hipowitaminoza?

Hipowitaminoza to zespół objawów wywołanych niedoborem jednej lub kilku witamin w organizmie. Cechuje się różnorodnymi zaburzeniami oraz zespołami chorobowymi charakterystycznymi dla konkretnych witamin. Przyczyną hipowitaminozy jest nieodpowiednia, źle zbilansowana dieta.

Hipowitaminoza – pierwotna i wtórna

Organizm nie potrzebuje dużych ilości witamin. Jednakże zbyt mała ich podaż może powodować nieodpowiednią pracę całego organizmu. Wynikiem umiarkowanego niedoboru witamin (jednej lub kilku) jest hipowitaminoza pierwotna. Natomiast hipowitaminoza wtórna jest efektem upośledzenia wchłaniania witamin z pokarmu, działania leków albo zwiększonego zapotrzebowania na poszczególne witaminy w przebiegu chorób lub w czasie ciąży. Podczas długotrwałego, głębokiego niedoboru lub całkowitego braku witaminy lub ich zestawu w organizmie mówimy o awitaminozie.

Niedobór witamin – objawy

Podobnie jak w hiperwitaminozach objawy niedoboru nie są charakterystyczne. Jednakże jakiekolwiek z nich zawsze powinny skłonić do zastanowienia się nad własnym zdrowiem i przeanalizowaniem sposobu żywienia. Wśród objawów niedoboru witamin możemy wymienić:

• suchość, łuszczenie się skóry, zrogowaciały naskórek,
• łamiące i rozdwajające się paznokcie,
• suche włosy, wypadanie włosów,
• suchość ust, pękanie warg,
• suchość w oczach, pieczenie oczu,
• osłabienie, senność,
• brak koncentracji,
• wahania nastrojów, stany przygnębienia,
• zawroty głowy,
• zaparcia,
• brak apetytu,
• podatność na infekcje,
• powolne gojenie się ran,
• zaburzenia miesiączkowania,
• bolesność mięśni.

Niedobór witamin – skutki   

Niedobór witaminy A skutkuje zaburzeniami funkcji siatkówki oka, pogorszeniem widzenia w szczególności o zmierzchu jest to tzw „kurza ślepota”, wysychaniem rogówki, w zaawansowanym stadium może wystąpić utrata wzroku. Poza tym skóra staje się zrogowaciała, szorstka i pozbawiona blasku. Duże niedobory mogą powodować uszkodzenie błon śluzowych przewodu pokarmowego, dróg oddechowych, układu moczowego, zmiany w układzie nerwowym. Zmniejsza się odporność organizmu i mogą pojawić się zaburzenia reprodukcyjne.  

Hipowitaminoza witaminy D skutkuje demineralizacją kości. U dzieci występuje krzywica klatki piersiowej, opóźnienie wyrastania zębów mlecznych, u dorosłych osteomalacja, osteoporoza.
W przypadku, gdy brakuje w organizmie witaminy E, mogą wystąpić uszkodzenia błon komórkowych na skutek utleniania nienasyconych kwasów tłuszczowych, zaburzenia neurologiczne, przedwczesne starzenie się skóry, dystrofia mięśni. U niemowląt i małych dzieci może pojawić się niedokrwistość.

Niedobór witaminy K może obniżać poziom protrombiny we krwi, wydłużać czas krzepnięcia krwi, powodować wolne gojenie się ran, krwotoki z nosa, układu pokarmowego i moczowego oraz bardzo obfite miesiączki u kobiet. U noworodków może wystąpić skaza krwotoczna.

Jeżeli pojawią się niedobory witamin z grupy B skutki mogą być różne. Wszystko zależy od tego, której dokładnie witaminy brakuje. Aczkolwiek do najważniejszych i najczęstszych skutków niedoborów można zaliczyć:

• porażenie nerwów i atrofia mięśni kończyn,
• zaburzenia obwodowego układu nerwowego (tiamina),
• opóźnienie wzrostu, zmiany w obrębie jamy ustnej – pęknięcia, owrzodzenia, suchość (ryboflawina),
• niedokrwistość (pirydoksyna),  
• syndrom piekących stóp,
• zaburzenia w pigmentacji włosów (kwas pantotenowy),
• wady cewy nerwowej u płodu,
• niedokrwistość megaloblastyczna (kwas foliowy),
• łuszczycowe zmiany skórne na dłoniach, nogach i ramionach,  
• podwyższenie poziomu cholesterolu we krwi i barwników żółciowych,
• nadmierne wypadanie włosów (biotyna).

Skutkami niedoboru witaminy C jest szkorbut czyli wypadanie zębów i krwawienia z dziąseł, podatność na infekcje, wolniejsze gojenie się ran, zaburzenia w procesie tworzenia się kolagenu.   

Niedobór witamin – przyczyny

Główną przyczyną niedoboru jest nieodpowiednia dieta uboga w warzywa i owoce, ponieważ to one są najlepszym źródłem witamin. Dodatkowo, jeśli nie odżywiamy się regularnie, jemy mało posiłków, sami stwarzamy sobie ograniczenia w dostępie do witamin, jak również innych składników odżywczych. Hipowitaminozy dosyć często są również rezultatem niewłaściwej technologii przygotowywania żywności, przez co witaminy ulegają zniszczeniu. Niedobory mogą być także skutkiem stosowania leków, chorób zaburzeń wchłaniania, a także stanem fizjologicznym. Kobiety w ciąży mają większe zapotrzebowanie na niektóre witaminy zatem muszą dbać o ich odpowiednią podaż, by zapobiec ewentualnym niedoborom, które mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia ich samych, jak i rozwijającego się płodu. Kolejną przyczyną niedoboru witamin są pory roku, a także szerokość geograficzna. W Polsce związany jest z tym przede wszystkim niedobór witaminy D w wyniku małej liczby słonecznych dni w ciągu roku.

Witaminy są niezbędne do prawidłowej pracy całego organizmu. Spełniają wiele ważnych funkcji. Decydują o rozwoju organizmu, stanie zdrowia i wpływają na szereg procesów zachodzących w komórkach dzięki czemu organizm jest w stanie sprawnie funkcjonować każdego dnia. Niedobory jakichkolwiek witamin mogą być niebezpieczne dla zdrowia, dlatego nie można do nich dopuścić. Warto znać na początek zapotrzebowanie na witaminy, które zmienia się m.in. wraz z wiekiem.