Dzieci i niemowlęta również mogą cierpieć na zaparcia. Można je leczyć!

Częstość defekacji zmienia się z wiekiem. Również czas jelitowego przejścia masy pokarmowej z jamy ustnej do odbytu wydłuża się z 8 godzin w pierwszym miesiącu życia, 16 godzin w 2 roku życia do 26 godzin w wieku 10 lat.

Zaparcia występują u około 8% dzieci, są jedną z częstszych przyczyn wizyt u gastrologa. 80 – 85% zaparć u dzieci ma charakter czynnościowy. Rzadziej przyczyna jest organiczna lub metaboliczna.

 

Zaparcia u dzieci

Przyczyn zaparć u dzieci może być wiele. Dzielimy je ze względu na czynnik, które je powoduje. Wyróżniamy zaparcia:

• czynnościowe – trudności w oddawaniu stolca (dyschezja), niekiedy krwawienie ze szczeliny odbytu (mechaniczne uszkodzenie śluzówki), ból oraz wzdęcia brzucha
• psychiczne – sytuacyjne (brudne toalety, stosowanie kar). Reakcja na sytuacje stresowe: wykorzystywanie seksualne, dietetyczne: niska podaż błonnika, niedostateczna podaż płynów
• choroby przewodu pokarmowego – choroba Hirschsprunga, wrodzone wady odbytnicy, przetoki nabyte (przetoki, szczelina odbytu, hemoroidy)
• metaboliczne – odwodnienie, mukowiscydoza, niedoczynność tarczycy, nadnerczy, hipo – i hiperkaliemia
• nerwowo – mięśniowe – brak lub hipotonia mięśni brzucha (zespół Downa, mózgowe porażenie dziecięce), dystrofie mięśniowe, uszkodzenia rdzenia (guzy, rozszczepy kręgosłupa)
• polekowe – narkotyki, leki przeciwdepresyjne, psychotropowe, winkrystyna.
• zaparcia rzekome – anoreksja, depresja, drastyczne odchudzanie się, u starszych niemowląt karmienie wyłącznie piersią

U dzieci często pojawiają się zaburzenia perystaltyki jelit, których przyczyną jest zły nawyk oddawania stolca ( zaparcia nawykowo – czynnościowe). By stwierdzić tego typu zaparcia, muszą wystąpić co najmniej 2 objawy (powinny trwać minimum 2 miesiące):

• nie więcej niż 2 wypróżnienia w tygodniu
• co najmniej 1 epizod popuszczania stolca w tygodniu
• świadome wstrzymywanie defekacji
• bolesność wypróżnienia lub zbite stolce
• obecność dużych mas kałowych w odbytnicy
• wywiad wskazujący na stolce dużej objętości

Zaparciom mogą towarzyszyć objawy takie jak: rozdrażnienie, brak łaknienia lub szybkie uczucie sytości.

Analizując podłoże zaparć nawykowych, można wyróżnić następujące grupy czynników etiopatogenetycznych (powodujących patologię):

1. genetyczne
2. psychogenne
3. społeczne
4. żywieniowe

 

Zaparcia u dzieci – leczenie

Leczenie jest długotrwałym procesem trwającym od roku do dwóch. Zaangażowany w niego jest cały zespół terapeutyczny.

Pierwszym etapem terapii jest oczyszczanie jelit z zalęgających mas kałowych. Później następuje leczenie podtrzymujące: zalecenia żywieniowe, aktywność fizyczna, leki przeczyszczające, biofeedback (metoda pozwalająca kontrolować procesy zachodzące w organizmie), opieka psychologa.

Leczenie farmakologiczne opiera się na lekach osmotycznych: laktuloza, polietylenoglikole (PEG) – makrogole, sorbitol. Stosowane są także osmotyczne preparaty doodbytnicze – sorbitol, czopki glicerynowe oraz leki stymulujące (np. liść i owoc senesu, bisakodyl – nie należy stosować u niemowląt) i leki działające poślizgowo (olej mineralny, płynna parafina – nie stosować u niemowląt).

Zalecenia żywieniowe w zaparciach:

• płyny – woda niegazowana, mineralna lub źródlana albo rozcieńczone soki owocowe i kompoty z suszonych owoców, herbaty ziołowe
• ograniczenie soków owocowych, wysokosłodzonych i napojów gazowanych
• dziecko nie powinno pić czarnej herbaty, kakao i czekolady (zawierają garbniki i teobrominę)

Zaparciu zwykle towarzyszy ból brzucha i wzdęcia.

Spożywanie pokarmów bogatych w błonnik ułatwia oddawanie stolca i poprawia rytm wypróżnień poprzez nasilenie fermentacji oraz zwiększenie ilości wody w dolnym odcinku przewodu pokarmowego. Nierozpuszczalne w wodzie włókno roślinne przyspiesza pasaż treści pokarmowej w jelicie cienkim i okrężnicy, wpływając tym samym na objętość stolca, rytm wypróżnień oraz rozwój pożądanej flory jelitowej. U dzieci zdrowych zaleca się spożywanie włóknika pokarmowego w ilości 0,5 g/kg m.c. (ale nie więcej niż 35 g/dobę).

Zasadą żywienia w zaparciach jest podawanie pokarmów pobudzających jelita do ruchu robaczkowego. Z diety wyłącza się produkty powodujące wzdęcia. Należy uwzględniać następujące działania pokarmów: chemiczne, mechaniczne oraz termiczne.

Działanie chemiczne wywierane jest przez pokarmy, w skład których wchodzą kwasy organiczne, dwutlenek węgla, sól kuchenna jak: buliony, rosoły, potrawy ostro przyprawione oraz zawierające białko zwierzęce. Działanie mechaniczne mają produkty bogate w błonnik pokarmowy. Korzystnie działają tłuszcze (masło, oliwa lub olej) podane na czczo. Picie na czczo ½ szklanki zimnej, przegotowanej wody lub wody z miodem również daje niekiedy dobry skutek.

U niemowląt substytutem błonnika będą soki zawierające sorbitol: jabłkowy, gruszkowy, śliwkowy. Natomiast starsze dzieci powyżej 1 roku życia mogą spożywać pełne ziarna, owoce i warzywa.

Ważnym elementem terapii w zaparciach jest trening wypróżnień – zachęcanie do siadania na nocniku po posiłkach, przyzwyczajanie do regularnego rytmu oddawania stolca i wzmocnienie fizjologicznych odruchów powodujących potrzebę defekacji po spożyciu posiłku.

Dzieci i niemowlęta także mogą cierpieć na zaparcia. Jest wiele sposobów, by pomóc naszym pociechom w walce z problemami perystaltyki jelit. Odpowiednie żywienie, aktywność fizyczna, komfort psychiczny dziecka, ćwiczenia i nauka dobrych nawyków wypróżniania oraz niekiedy zastosowanie odpowiednich leków, mogą pomóc szybko uporać się z problemem zaparć.