Analiza pierwiastkowa włosa – dobra metoda diagnostyczna czy chwyt marketingowy?

Wszyscy wiemy jak ważną rolę w leczeniu różnych chorób pełni kompleksowa diagnostyka. Badanie krwi jest w tej kwestii podstawową metodą oceny stanu funkcjonowania organizmu. Niestety, analiza krwi nie daje odpowiedzi na pytanie, czy stężenie danych składników mineralnych we krwi jest takie samo jak w tkankach docelowych – te wartości mogą być bowiem diametralnie różne w krwiobiegu i w komórkach. Z pomocą ma wtedy przychodzić analiza pierwiastkowa włosa, która promowana jest jako najlepsza metoda diagnostyczna składników mineralnych zgromadzonych w organizmie. Czy skan minerałów zawartych we włosie faktycznie lepiej odzwierciedla magazyn poszczególnych pierwiastków, czy jest to jedynie chwyt marketingowy uszczuplający zasoby naszego portfela?

Włos jako magazyn mineralny

Włos zbudowany jest z twardej, spoistej keratyny oraz tłuszczów i związków mineralnych. Jest magazynem substancji odżywczych takich jak wapń, magnez, sód, potas, miedź, cynk, fosfor, żelazo, mangan, chrom, selen, bor, kobalt, molibden i siarka oraz substancji toksycznych – rtęci, ołowiu, aluminium, arsenu, berylu, kadmu. Analiza włosa pozwala więc określić zawartość tych składników w jego wnętrzu, co bezpośrednio przekłada się na ich stężenie w innych tkankach i jest pomocne w diagnozie stanu metabolicznego organizmu i stopnia jego odżywienia.

Analiza pierwiastkowa włosa

Analiza pierwiastkowa włosa (HTMA – Hair Tissue Mineral Analysis) jest nowoczesną, nieinwazyjna metodą diagnostyczną umożliwiającą ocenę stanu odżywienia organizmu.  Bliska zależność między poziomami pierwiastków we włosach, a ich stężeniem w narządach wewnętrznych sprawia, iż poprzez oznaczenie ilości poszczególnych składników mineralnych we włosie i ich wzajemnych proporcji można ocenić aktywność metaboliczną organizmu i prawidłowość procesów w nim zachodzących. Fizjologicznie istnieje równowaga pomiędzy stężeniami poszczególnych związków mineralnych w organizmie. Zachwianie tych proporcji, wywołane przez niedoborową dietę, stres, leki i toksyny mogą doprowadzić do nierównowagi związków mineralnych w organizmie. Nadmiar lub niedobór jednego pierwiastka wpływa na zmianę wartości innych, a zaburzenia proporcji między nimi skutkują często zaburzeniami w funkcjonowaniu takich podsystemów organizmu jak np. układ nerwowy, pokarmowy oraz hormonalny. Na podstawie wyniku analizy pierwiastkowej włosa można określić zmiany w funkcjonowaniu tych układów.

Materiał do badania stanowi próbka włosów o długości 3–4 cm z okolicy potylicznej, przy skórze, z paru kępek. Łączna masa próbki powinna wynosić 0,3 g włosów. Ważne jest, by włosy były czyste, niefarbowane (w przypadku farbowanych zaleca się czekać 4–8 tygodni na odrost) i niepokryte preparatami fryzjerskimi (np. lakier do włosów, spray). Do wyników badań zwykle dołączona jest ich interpretacja i zalecenia żywieniowo-suplementacyjne. Koszt badania to wydatek rzędu 300–500 zł.

Zalety analizy pierwiastkowej włosów

• Łatwość pobierania próbki i bezbolesność badania – próbki włosów mogą być łatwo i bezboleśnie pobrane i wysyłane do laboratorium. W przeciwieństwie do pobierania krwi, pobranie materiału do badania nie wiąże się z koniecznością użycia igieł i naruszeniem ciągłości skóry, co zwykle jest nieprzyjemne szczególnie dla małych dzieci.
• Stabilność wyniku – stężenie poszczególnych pierwiastków we krwi może ulec szybkim zmianom, zaś we włosach stężenia te są bardziej stabilne i łatwiej wykryć zmiany długookresowe. Stężenie metali we włosach dostarcza informacji o ich zawartości w organizmie przez dłuższy czas, tj. 1–2 miesięcy. Wynik analizy pierwiastkowej włosów nie jest obciążony wpływem krótkoterminowych zmian stężeń kationów metali, np. w przebiegu cyklu dobowego. Na wyniki krwi ma wpływ wiele aspektów – czas od spożycia ostatniego posiłku i jego skład, stres podczas pobierania próbki i sposób jej przechowywania w laboratorium, jednak analiza pierwiastkowa włosa nie podlega aż tak wielu czynnikom mogącym mieć znaczący wpływ na wynik badania.
• Wiarygodność wyniku – organizm dąży przede wszystkim do utrzymania prawidłowego stężenia pierwiastków we krwi – dobrym przykładem jest tu wapń, którego niedobór w organizmie często jest niewykrywalny w badaniach krwi, podczas gdy na poziomie komórkowym można stwierdzić jego znaczne niedobory. Dzieje się tak głównie za sprawą mechanizmów, które dbają o prawidłowe stężenie wapnia we krwi, często kosztem jego pozyskiwania z tkanek (np. kostnej) będących ich magazynem. Dopiero gdy zapasy magazynowe kończą się, stężenie wapnia we krwi może spaść poniżej normy. Wskazuje to na poważny niedobór tego pierwiastka. Oznaczenie poziomu wapnia we krwi może dać mylący wynik, podczas gdy analiza jego stężenia we włosie da bardziej rzeczywisty wynik odnośnie jego faktycznej ilości w organizmie.
• Możliwość wcześniejszego zdiagnozowania niedoborów – przy pomocy analizy pierwiastkowej włosa niedobory można wykryć we wcześniejszym ich stadium, w którym zbyt małe stężenie w organizmie danego minerału nie jest jeszcze widoczne we krwi. Podobnie jak w przypadku wapnia, niedobory żelaza znacznie szybciej zdiagnozować można wykonując analizę mineralną włosa, niż poprzez badanie krwi.
• Możliwość faktycznej oceny zawartości substancji mineralnych w organizmie – nie wszystkie substancje, które krążą w krwioobiegu trafiają do komórek. Pomimo iż stężenie poszczególnych pierwiastków we krwi może być wysokie, z różnych powodów (np. zablokowanie receptorów odpowiedzialnych za wchodzenie tych związków do komórki) na poziomie tkankowym ich stężenie może być zbyt małe.
• Możliwość wielokrotnego powtarzania badania – nie ma przeciwwskazań do częstego powtarzania analizy pierwiastkowej włosa, co pozwala porównać wyniki i stwierdzić, czy wdrożona dieta i suplementacja przynosi oczekiwaną poprawę

Kto powinien przeprowadzić analizę pierwiastkową włosa?

• Osoby żyjące w napięciu i stresie
• Sportowcy, w celu poprawy osiągów i stanu zdrowia, przy intensywnym wysiłku fizycznym
• Kobiety w ciąży, karmiące lub planujące ciążę
• Osoby po przebytych chorobach w celu szybszej rekonwalescencji
• Osoby z objawami zespołu złego wchłaniania (celiakia, choroby zapalne jelit, zaburzenia gastrologiczne)
• Osoby cierpiące na zaburzenia hormonalne, neurologiczne, dermatologiczne (łuszczyca, bielactwo, wypadanie włosów), kardiologiczne
• Osoby z nadwagą i otyłe
• Osoby cierpiące na schorzenia kostno-stawowe, Reumatoidalne Zapalenie Stawów, inne choroby stawowe
• Osoby narażone na styczność z toksynami i metalami ciężkimi, po zatruciach pierwiastkami toksycznymi
• Osoby z niespecyficznymi objawami chorobowymi i niezdiagnozowane
• Wszyscy, którzy chcą zmienić swoje nawyki żywieniowe, poprawić samopoczucie

Poznając skład mineralny człowieka, otrzymujemy informację na temat funkcjonowania jego organizmu na poziomie biochemicznym, natomiast poznając rolę poszczególnych pierwiastków i ich wzajemne relacje, możemy przeciwdziałać niekorzystnym skutkom ich niedoboru lub nadmiaru. Na podstawie wyników analizy mineralnej włosa i połączeniu jej z dokumentacją medyczną pacjenta, możemy dobrać ściśle indywidualną terapię. Analiza pierwiastkowa włosa może być elementem uzupełniającym podstawową diagnostykę i pomagać w dobraniu odpowiedniego planu dietetyczno-suplementacyjnego. Z pewnością jest to wiarygodne i wartościowe badanie diagnostyczne, w które warto zainwestować.

1. Wihlelmson P. Zastosowanie kliniczne analizy pierwiastkowej wlosa. Szwecja 1998
2. Hopps H.C. The biological bases for using hair and nail for analysis of trace elements. Sci Tot Environ 1977
3. Klevay L.M. Hair as a biopsy material. Arch Intern Med 1978; 138