Bazylia – właściwości, zastosowanie i przechowywanie
🕣 5 min czytania
Aktualizacja: 3 kwietnia, 2024
Ocimum basilicu, czyli bazylia pospolita to powszechnienie znana i stosowana, głównie w gastronomii roślina. Przede wszystkim wykorzystuje się ją do nadania specyficznego aromatu naszym potrawom oraz napojom. Stanowi również bazę niektórych potraw, na przykład zielonego sosu pesto. Bazylia to ważny element kuchni śródziemnomorskiej. Może być dodawana zarówno do dań słodkich, jak i słonych. Jednak niewiele osób zdaje sobie sprawę, że ta niezwykła roślina nie tylko świetnie smakuje, ale posiada również liczne właściwości lecznicze. Nic więc dziwnego, że w niektórych krajach nazywana jest królewskim zielem.
Bazylia
Bazylia to roślina jednoroczna, która nie występuje dziko. Rośnie jedynie w uprawie. W Polsce najbardziej znane gatunki to: bazylia pospolita, bazylia czerwona, bazylia grecka, cynamonowa oraz cytrynowa. Różnice w zapachu pomiędzy gatunkami wynikają z różnorodności i odmiennych proporcji olejków eterycznych. Za słodki, goździkowy zapach bazylii odpowiada eugenol. Ta sama substancja, która znajduje się w goździkach. Natomiast cytrusowy zapach nadaje bazylii cytral i limonen. Bazylia wraz z rozmarynem, tymiankiem, szałwią, miętą pieprzową, cząbrem ogrodowym, oregano i majerankiem należy do ziół prowansalskich.
Poza olejkami eterycznymi liście bazylii zawierają również garbniki, sole mineralne oraz witaminy. W 100 g znajduję się 264 μg witaminy A, 3142 μg beta-karotenu, 414,8 μg witaminy K, 18 mg witaminy C oraz pewne ilości witamin z grup B, 177 mg wapnia, 3,17 mg żelaza, 64 mg magnezu i 1,148 mg manganu.
Bazylia – właściwości
Bazylia to niezwykle aromatyczne zioło. Za jej specyficzny zapach odpowiedzialne są olejki eteryczne (0,5–1,5%), które nie tylko sprawiają, że roślina staje się atrakcyjniejsza kulinarnie, ale również odpowiadają za jej aktywność biochemiczną. Olejki eteryczne to lotne związki, nierozpuszczalne w wodzie, na tyle lekkie, aby mogły unosić się w powietrzu i pobudzać zmysł zapachu. Są to głównie: metylochawikol, cyneol i linalol, eugenol, cytral, limonen i terpineol. Związki te mają właściwości przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. W naturze mają one chronić roślinę przed insektami, bakteriami oraz grzybami.
Bazylia jest również dobrym źródłem garbników (5%), działających ściągająco na błony śluzowe. W wyniku kontaktu błony śluzowej przewodu pokarmowego z garbnikami dochodzi do koagulacji białka i powstania warstwy ochronnej, która zabezpiecza przed dostaniem się do głębiej położonych warstw drobnoustrojów i innych czynników drażniących.
Ponadto w skład bazylii wchodzą saponiny oraz barwniki flawonoidowe i karotenoidowe. Przykładem tych drugich może być zeaksantyna i luteina, które gromadzą się w gałce ocznej i chronią oko przed promieniowaniem UV. Dzięki temu zapobiegają powstawaniu takich chorób jak: zwyrodnienie plamki żółtej, w szczególności u osób starszych (AMD), zaćma oraz zwyrodnienie barwnikowe siatkówki. Dodatkowo barwniki mają działanie przeciwutleniające.
To nie koniec składników odżywczych, które kryją w sobie liście bazylii. Zawiera ona znaczne ilości witamin i soli mineralnych. Przede wszystkim jest to: witamina A, która jest niezbędna w procesie prawidłowego widzenia, reguluje procesy tworzenia się nowych komórek oraz wzmacnia układ immunologiczny, jest również zaliczana do przeciwutleniaczy. Witamina K uczestniczy w procesie krzepnięcia krwi, formowania tkanki kostnej oraz ma działanie antybakteryjne. Witamina C – antyoksydant, zwiększa odporność organizmu. Bazylia posiada także sporą ilość składników mineralnych takich jak wapń, potas, żelazo, mangan i magnez.
Bazylia – zastosowanie
Ze względu na liczne właściwości bazylia znalazła szerokie zastosowanie zarówno w kuchni jak i medycynie:
- Kulinaria. Bazylia świetnie komponuje się z pomidorami, często określana jest jako „zioło pomidorowe”. Dodawana jest do sałatek, zup (w szczególności zup z roślin strączkowych), duszonych warzyw jak bakłażan, cukinia lub szpinak, pasuje do drobiu, sosów, omletów, makaronów, pasztetów, jest głównym składnikiem pesto, można nią nacierać mięso, przyprawić pizzę. Używa się jej do aromatyzowania octu winnego i oliwy z oliwek oraz do produkcji lodów i likierów. Najlepiej stosować świeżą bazylię, gdyż zachowuje najwięcej olejków nadających smak. Należy pamiętać, aby bazylię dodawać pod koniec gotowania lub smażenia inaczej traci cenne składniki odżywcze.
- Przeziębienia. Warto stosować napary z bazylii podczas przeziębień i chorób bakteryjnych ze względu na jej specyficzne działanie. Badanie przeprowadzone przez brazylijskich naukowców wykazało przeciwbakteryjne działanie olejków zawartych w bazylii, prawdopodobnie linalolu. Może on wspomagać kurację antybiotykową, poprzez zwiększenie ich działania. W badaniach na hodowlach komórkowych, olejki bazylii wykazały silną aktywność przeciwbakteryjną, prawdopodobnie przez hamowanie wzrostu bakterii poprzez degradację ich ściany komórkowej i indukowania lizy komórek. Hamują wzrost takich bakterii chorobotwórczych jak Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Shigella, Salmonella gatunki Mycobacterium i Pseudomonas aeruginosa. Patogenne szczepy tych bakterii mogą powodować zatrucia pokarmowe, zakażenia dróg moczowych, zapalenie płuc i czerwonki.
- Działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Zawarty w bazylii eugenol wykazuje działanie przeciwzapalne. Był on przedmiotem intensywnych badań, ponieważ substancja ta może blokować aktywność enzymu w organizmie o nazwie cyklooksygenazy (COX- pośredniczy reakcjom zapalnym w organizmie). Wiele niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ), w tym aspiryna i ibuprofen, jak również powszechnie stosowany lek acetaminofen, działa przez hamowanie tego samego enzymu. Dzięki tej właściwości olejek z bazylii może zapewnić znaczne korzyści dla pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów (zmniejsza obrzęki, łagodzi ból) i stanem zapalnym jelit. Nie wywołuje przy tym skutków ubocznych.
- Wspomaganie układu pokarmowego. Częste spożywanie bazylii wspomaga trawienie, pobudza wydzielanie soku żołądkowego, przeciwdziała nudnościom. Ponadto zapobiega skurczom żołądka.
- Profilaktyka chorób układu krążenia. Witamina A, zawarta w bazylii chroni komórki nabłonkowe (w tym te wyściełające naczynia krwionośne) przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, ale także zapobiega utlenianiu cholesterolu we krwi przez wolne rodniki. Dopiero utleniona forma cholesterolu odkłada się w ścianach naczyń krwionośnych, co inicjuje rozwój miażdżycy, którego efektem końcowym może być zawał serca lub udar mózgu. Bazylia jest również dobrym źródłem magnezu, którego niedobór może doprowadzić do zaburzeń krążenia i pracy serca. Ponadto wykazano, że ekstrakt z bazylii utrudnia agregację płytek krwi (czyli tworzenie zakrzepów) przez co zmniejsza ryzyko wystąpienia zawału mięśnia sercowego czy udaru.
Bazylia – przechowywanie
Bazylię możemy przechowywać na kilka sposobów:
- Ususzone liście (najlepiej suszyć je w całości) przechowujemy w szczelnych pojemnikach, w zacienionym miejscu. W ten sposób zachowają swój aromat przez około pół roku.
- Świeża bazylia zasadzona w doniczce dostępna jest przez cały rok w sklepach. Należy pamiętać, aby regularnie ją podlewać i postawić ją w dobrze nasłonecznionym miejscu (światło jednak nie może być zbyt ostre). Kupując bazylię w sklepie starajmy się wybierać taką o najzdrowszych i młodych listkach. Unikajmy roślin ze zwiędłymi liśćmi. Jeśli nie chcemy żeby nasza bazylia uschła w doniczce musimy pamiętać o zostawieniu kilku par liści.
- Pęczek świeżej bazylii może być przechowywany w lodówce, owinięty w lekko wilgotną szmatkę do ok. 2 dni.
- Innym sposobem na przechowywanie liści bazylii jest ich zalanie oliwą i trzymanie w lodówce. Będą dobre do użytku jeszcze przez około 2 miesiące.
- Najlepszym sposobem na przechowywanie bazylii i zachowanie smaku jest jej zamrażanie. Może być mrożona w całości lub posiekana i zamrażana w kostkach lodu. W ten sposób utrzyma swoją świeżość przez kilka tygodni.
Bazylii oraz jej olejków nie powinny przyjmować kobiety w ciąży, małe dzieci oraz osoby z chorą wątrobą. Niemniej jednak brak jest skutków ubocznych podczas długoterminowego spożywania. Jest to bezpieczne zioło stosowane w profilaktyce chorób układu krążenia, chorób narządu wzroku oraz przy infekcjach bakteryjnych.
Bazylia to szeroko dostępne zioło, łatwe w uprawie, można je hodować w domu w doniczkach, na kuchennym parapecie, kupić w sklepie świeżą lub suszoną. Stanowi fantastyczny dodatek do wielu dań takich jak pizza, makarony, zapiekanki czy sosy. Warto więc nauczyć się używać tej aromatycznej przyprawy w swojej kuchni nie tylko ze względu na jej smak, ale również na wartości odżywcze i właściwości jakie posiada. Literatura:
Autor artykułu:
Bardzo dobry artykuł.