Tarczyca Bajkalska – właściwości, zastosowanie, cena, jak stosować

Aktualizacja: 11 marca, 2025

Tarczyca bajkalska to roślina od dawna znana we wschodniej medycynie. Związki aktywne w niej zawarte okazują się mieć korzystny wpływ na profilaktykę i leczenie wielu chorób. Jakie właściwości, poza potencjałem antyoksydacyjnym i przeciwzapalnym posiada tarczyca bajkalska? W jakich chorobach jej stosowanie przyniesie korzyści terapeutyczne?

Tarczyca Bajkalska

Tarczyca bajkalska (Scutellaria baicalensis Georgi) jest rośliną wieloletnią z rejonów wschodniej Syberii, północnych Chin, Japonii i Mongolii. Charakteryzuje ją stosunkowo niewielka wysokość (do 60 cm), proste pędy z niedużymi listkami i niebieskie lub fioletowo-niebieskie kwiaty. Roślina ta posiada krótkie kłącze z korzeniem palowym i korzonkami bocznymi – to właśnie ta część, wysuszona w odpowiedniej temperaturze i rozdrobniona – stanowi surowiec leczniczy. Korzenie tarczycy bajkalskiej zbiera się zwykle na wiosnę lub jesienią, najczęściej po 2–3 latach wegetacji rośliny. Dobry jakościowo surowiec powinien być barwy szaro-żółtej lub jasno-brunatnej, mieć włóknistą strukturę i lekko gorzkawy smak. Tarczyca jest jednym z 50 najważniejszych ziół w japońskiej i chińskiej medycynie tradycyjnej, wykorzystywanym w formie naparu z wysuszonych korzeni [1,2].

Właściwości tarczycy bajkalskiej

Korzeń tarczycy bajkalskiej jest zasobny w związki lipofilne, które stanowią aż 20–26% masy surowca. Należą do nich m.in. bajkalina, bajkaleina, wogonozyd i wogonina oraz (w mniejszej ilości) inne związki z grupy flawonoidów. Ponadto tarczyca bajkalska posiada również pewne ilości koenzymu Q10 [2].

Surowiec oraz związki z niego izolowane wykazują wielokierunkowe, pozytywne działanie na organizm, między innymi:

• chronią przed miażdżycą – aktywność przeciwzapalna, przeciwzakrzepowa i antyoksydacyjna sprawia, iż związki zawarte w tarczycy bajkalskiej mogą być stosowane jako środek prewencyjny w pierwotnej i wtórnej miażdżycy [3];
• neutralizują wolne rodniki – składniki aktywne wykazują zdolność ochrony błon komórkowych organizmu przed uszkodzeniami wolnorodnikowymi [2]. W tym zakresie najsilniejszą aktywność wykazuje bajkaleina, najmniejszą – wogonina [5]. W jednym z badań nad właściwościami antyoksydacyjnymi związków zawartych w tarczycy bajkalskiej [6] wykazano, iż działa ona synergistycznie z koenzymem Q10, obniżając skutecznie poziom stresu oksydacyjnego wywołanego przez związki chromu w krwi pobranej od zdrowych ochotników. Co ważne, między antyoksydantami zawartymi w roślinie a koenzymem Q10 nie doszło do szkodliwych interakcji, zaś oba składniki intensyfikowały swoje korzystne działanie;
• wykazują aktywność przeciwnowotworową i przeciwzapalną – wynikające ze zdolności antyoksydacyjnych związków zawartych w roślinie, które zmniejszając stres oksydacyjny przekładają się na zmniejszenie stanu zapalnego. Ten zaś leży u podstawy wielu chorób, w tym nowotworów, chorób autoimmunologicznych, miażdżycy i otyłości [4]. Związki zawarte w Scutellaria baicalensis wpływają na zmniejszenie produkcji cytokin zapalnych, indukujących rozwój stanu zapalnego. Zawarta w tarczycy bajkalskiej wogonina postrzegana jest przez badaczy jako możliwy lek przeciwzapalny, pozbawiony typowych dla leków z tej grupy działań niepożądanych. Wogonina w warunkach in vitro wykazywała również zdolność antynowotworową, polegającą na indukowaniu apoptozy, czyli tzw. śmierci zmienionych patologicznie komórek [5].
• pomagają zwalczać bakterie, wirusy i grzyby – badania in vitro wykazały szerokie działanie przeciwbakteryjne (m.in. przeciw  streptococcus, pneumococcus, meningococcus, S. aureus, C. diphteriae, Shigella, B. anthracis, Salmonella, Proteus, E. coli, P. aeruginosa, B. pertussis, V. comma), również wobec szczepów opornych na antybiotyki, jak na przykład gronkowca złocistego. Wodny ekstrakt z tarczycy bajkalskiej w badaniach in vitro okazał się być również skuteczny wobec grzyba Candida albicans [4]. Co więcej, zawarta w tarczycy bajkalskiej wogonina wykazuje zdolność hamowania rozwoju wirusa HBV (zapalenia wątroby typu B), tym samym chroniąc przed marskością i nowotworami wątroby wywołanymi przez ten czynnik;
• pomocne w chorobach neurodegeneracyjnych i depresji – stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera, Parkinsona czy epilepsja to schorzenia postępujące na skutek stopniowej destrukcji układu nerwowego. Składniki zawarte w tarczycy bajkalskiej mogą być efektywne w hamowaniu progresji tych chorób, głównie dzięki potencjałowi antyoksydacyjnemu [4]. Bajkalina wykazuje ponadto działanie inhibitora monoaminooksydazy (IMAO) stosowanych w leczeniu depresji i niedociśnienia tętniczego oraz wspomagająco w chorobie Parkinsona i Alzheimera [8];
• chronią wątrobę – antyoksydacyjne i przeciwzapalne właściwości związków zawartych w tarczycy bajkalskiej (szczególnie bajkaliny i bajkaleiny) mogą być wykorzystywane w protekcji hepatocytów przed czynnikami szkodliwymi. W eksperymentalnych modelach stanu zapalnego wątroby in vivo u myszy;
• łagodzą objawy astmy i alergii – choć w tym aspekcie bajkaleina ustępuje miejsca innym flawonoidom o działaniu przeciwalergicznym (np. kwercetynie) w pewnym stopniu może ona łagodzić objawy alergii. Bajkelina dodatkowo hamuje sekrecję związku wydzielanego przez fibroblasty, co przekłada się na wyciszenie symptomów nadwrażliwości [3];
• pomocne w chorobie zwyrodnieniowej stawów – wogonina zawarta w tarczycy, poprzez obniżenie poziomu stresu oksydacyjnego i supresję markerów prozapalnych wykazuje efekt ochronny wobec chondrocytów, czyli komórek tkanki chrzęstnej [7];
• uspokajające – wogonina okazuje się być skutecznym lekiem anksjolitycznym, czyli uspokajającym, silniejszym od lepiej znanej waleriany. Nie wykazuje przy tym skutków ubocznych, syndromu uzależnienia i tolerancji na działanie, jak bywa w przypadku leków z grupy benzodiazepin, stosowanych w nerwicy i bezsenności [9].

Zastosowanie tarczycy bajkalskiej

Ze względu na szereg wyżej wymienionych właściwości, tarczyca bajkalska może znaleźć zastosowanie terapeutyczne w:

• miażdżycy,
• chorobach związanych z przewlekłym stanem zapalnym (np. otyłość, choroby autoimmunologiczne);
• terapii nowotworowej;
• chorobach neurodegeneracyjnych (Alzheimera, Parkinsona, stwardnieniu rozsianym);
• depresji;
• niedociśnieniu,
• zakażeniach bakteryjnych, wirusowych, grzybiczych,
• chorobie zwyrodnieniowej stawów,
• astmie, alergii,
• ochronie wątroby,
• nasilonej ekspozycji tkanek na szkodliwe działanie wolnych rodników tlenowych,
• nerwicy.

Cena tarczycy bajkalskiej

Tarczyca bajkalska sprzedawana jest zarówno w formie ciętych korzeni, jak i tabletek lub kapsułek. 100 g ciętego korzenia to koszt około 10 zł. Za 60 kapsułek standaryzowanego ekstraktu (300 mg) tarczycy bajklaskiej zapłacimy zaś nieco ponad 20 zł. Przy zakupie warto zwracać uwagę na pochodzenie rośliny – najlepiej, by zawierała ona oznaczenie BIO, które daje nam większą gwarancję, iż surowiec pozbawiony jest skumulowanych w nim substancji szkodliwych, wynikających z uprawy na zanieczyszczonych nimi terenach. Takie suplementy mogą być nieco droższe od tych bez oznaczenia BIO, ale w tym przypadku często jakość idzie wraz z ceną.

Tarczyca bajkalska – jak stosować

W przypadku ciętego korzenia 1 płaską łyżeczkę (ok 2 g) zalać szklanką (250 ml) wrzącej wody i parzyć pod przykryciem ok. 5–7 min i pić 2 razy dziennie. W przypadku suplementów w kapsułkach należy stosować się do zaleceń podanych na opakowaniu.