Stres oksydacyjny – jego objawy i skutki

Aktualizacja: 5 grudnia, 2017

Stres oksydacyjny to sformułowanie często pojawiające się na portalach internetowych, zwykle związanych z nowotworami czy przedwczesnym starzeniem się. Jest to proces niezwykle istotny, ponieważ prowadzi także do innych, poważnych schorzeń, t.j. udar mózgu, choroby neurodegeneracyjne czy nawet poronienia. Schemat obrony przed wystąpieniem zjawiska jest bardzo prosty, wystarczy prowadzić zdrowy tryb życia, a wolne rodniki nie będą nam straszne!

Stres oksydacyjny

Stres oksydacyjny jest niczym innym jak przewagą potencjału oksydacyjnego nad statusem antyoksydacyjnym. Przyczyną jego występowania jest powstawanie wolnych rodników, czyli cząsteczek zawierających na swojej wewnętrznej powłoce przynajmniej jeden niesparowany elektron. Są one reaktywne i wytwarzane podczas podstawowych mechanizmów w ustroju (jak np. oddychanie – łańcuch oddechowy) czy autooksydacji związków biologicznie aktywnych, ale także w wyniku oddziaływania czynników fizycznych na komórkę (np. promieniowanie ultrafioletowe). Wolne rodniki są niezbędne do prawidłowego przebiegu licznych procesów życiowych, jednak ich nadmiar powoduje szkodliwe skutki zdrowotne odczuwane na różnorodnych składowych organizmu. Powstaje coś bardzo podobnego do zjawiska, które ma miejsce po przekrojeniu jabłka na pół i pozostawieniu go na chwilę. Utlenienie spowoduje zmianę koloru na brunatny, jest to działalność właśnie wolnych rodników. Mechanizm obronny ustroju stara się bronić jego składowe przed skutkami oddziaływań owych cząsteczek poprzez niedopuszczenie do powstania, jak również oddziaływania reaktywnych rodników ze składnikami komórki. Są to tzw. wewnątrzkomórkowe systemy antyoksydacyjne, w skład których wchodzą rozmaite antyoksydanty, m.in. witamina E oraz C, karoteny, koenzym Q, a także pierwiastki śladowe. Istotne jest zwrócenie uwagi na to, że zawartość tych składników jest modyfikowana przez dietę. Posiłki mało urozmaicone, składające się z tych samych produktów dostarczają wąskiej grupy składników w.w., jednak wprowadzenie większej ilości warzyw i owoców, orzechów, roślinnych tłuszczów, a także ryb, spowoduje wzrost pożądanych substancji we krwi, a tym samym zmniejszenie potencjału oksydacyjnego, zmniejszając jednocześnie zjawisko stresu oksydacyjnego. Na jego wystąpienie ma wpływ także otaczające nas środowisko i powietrze pełne zanieczyszczeń, stres, praca, siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej, a także palenie tytoniu, nadmierne opalanie się czy zażywanie niektórych leków (m.in. antykoncepcyjnych, antydepresantów, sterydów i antykoagulantów). Jest to temat bardzo istotny, gdyż stres oksydacyjny uważany jest za przyczynę występowania wielu schorzeń, m.in. nowotworów, chorób krążenia oraz neurodegeneracyjnych (choroba Alzheimera oraz Parkinsona).

Objawy stresu oksydacyjnego

Objawy stresu oksydacyjnego mogą być różnorodne i dotykać wielu składowych organizmu. Zaliczamy do nich wysoki poziom cholesterolu frakcji LDL we krwi, a także przedwczesne starzenie się skóry. Warto zwracać uwagę na styl życia, jaki prowadzimy. Jeżeli występują w nim aktywności zaliczane do czynników ryzyka wymienionych powyżej, warto zadbać o odpowiednią dietę, odstawić używki, a także słońce czy solarium. Do głównych symptomów można także zaliczyć uczucie ciągłego zmęczenia, niewysypianie się i ciągła senność, problemy z cerą, podkrążone oczy, czy blada skóra. Z uwagi na mało specyficzne symptomy, ciężko jest dokonać diagnozy stresu oksydacyjnego. Z tego powodu istotne jest by zadbać o swoje zdrowie, ponieważ skutki tegoż zjawiska to choroby znacząco obniżające jakość życia jak np. choroba Parkinsona, Alzheimera, nowotwory, miażdżyca, udar mózgu czy choroba wieńcowa.

Skutki stresu oksydacyjnego

Wystąpienie stresu oksydacyjnego i co za tym idzie nadmiar wolnych rodników w organizmie doprowadza do wielu niekorzystnych skutków zdrowotnych, m.in. destrukcji elementów strukturalnych, tj. błony komórkowej. Do jej uszkodzenia dochodzi poprzez zwiększenie jej płynności i przepuszczalności, a także defektu protein białkowych. W następstwie najczęściej wywoływane są kaskady reakcji prowadzące do dalszego uszkodzenia błony oraz innych struktur komórkowych. Co ciekawe następuje także pogłębienie stresu oksydacyjnego. Zjawisko to dodatkowo prowadzi do modyfikacji zasad azotowych w DNA oraz zerwania łańcuchów polipeptydowych, w wyniku czego dochodzi do zaburzeń homeostazy i w niektórych przypadkach do śmierci w wyniku apoptozy (naturalnej śmierci komórki) lub nekrozy (martwicy). Jednym z tych cząsteczek jest rodnik ponadtlenkowy (O2), dlatego stres oksydacyjny ma szczególne znaczenie w rozwoju chorób neurodegeneracyjnych, ponieważ neurony, w większym stopniu od pozostałych komórek, zużywają tlen (głównie tkanka mózgowa), zatem bardziej narażone są na uszkodzenia wolnorodnikowe. W następstwie w tkance mózgowej dochodzi do produkcji znacznie większej ilości tych cząsteczek niż w pozostałych tkankach organizmu. Jednym z ważnych „powikłań” aktywności oksydacyjnej jest też wzmaganie mechanizmu starzenia się. Zgodnie z badaniami naukowymi stwierdza się, że może odgrywać kluczową rolę w patogenezie poronienia.

Podsumowując stres oksydacyjny jest zjawiskiem niezwykle niekorzystnym dla naszego organizmu, wpływa między innymi na pogorszenie kondycji skóry i szybsze starzenie się, a także pojawienie cellulitu czy problemów z cerą. Co bardziej istotne, jest to również przyczyna rozwoju wielu chorób, niebezpiecznych dla zdrowia, a nawet życia, t.j. nowotwory, miażdżyca, udar mózgu czy cukrzyca, a nawet zwiększa ryzyko poronień. Niezwykle istotna w tym przypadku jest zmiana stylu życia na zdrowszy, zakładający rezygnację z używek, podjęcie aktywności fizycznej oraz co najważniejsze, włączenie zdrowszej, różnorodnej diety, obfitującej w produkty dostarczające antyoksydantów.