Probiotyki – czym są i w jakim celu się je stosuje?

Aktualizacja: 4 kwietnia, 2024

Probiotyki cieszą się ostatnio coraz większą popularnością i z dnia na dzień stają się suplementem „pierwszego wyboru” polecanym przez wielu specjalistów. Mimo niewątpliwej skuteczności bakterii probiotycznych w profilaktyce i leczeniu wielu chorób, przed zakupem przypadkowego preparatu probiotycznego warto przyjrzeć się bliżej probiotykom – czym są? Jakie są wskazania do ich stosowania i kiedy nie należy ich przyjmować?

Co to jest probiotyk?

Definicja FAO/WHO z 2001r. opisuje probiotyk jako określony szczep bakterii, który podawany w określonych warunkach jest w stanie wywierać korzystny wpływ na organizm gospodarza. Probiotyki  to żywe, dobroczynne mikroorganizmy, dzięki którym możliwa jest poprawa składu i funkcji flory bakteryjnej jelit. Obecność bakterii probiotycznych jest podstawą dobrego zdrowia i samopoczucia. Pełnią rolę w:

• prawidłowym procesie trawienia i wchłaniania składników odżywczych;
• eliminacji patogennych drobnoustrojów (dzięki wytwarzaniu kwasu mlekowego i substancji obronnych);
• uszczelnieniu bariery jelitowej i ochrony przed przechodzeniem do krwioobiegu szkodliwych drobnoustrojów;
• Wspomaganiu układu odpornościowego w walce z infekcjami;
• Zmniejszaniu dolegliwości w obrębie przewodu pokarmowego;
• Usuwaniu i neutralizacji toksyn;
• Prawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego;
• Prewencji wielu chorób.

Dostępne na rynku preparaty probiotyczne można podzielić na jednoszczepowe – zawierające tylko jeden szczep bakterii probiotycznych – i wieloszczepowe, które w składzie zawierają kilka szczepów drobnoustrojów (współdziałających ze sobą). Probiotyki jednoszczepowe stosuje się z reguły na konkretną chorobę, w przebiegu której zostało udowodnione korzystne działanie danego szczepu, zaś wieloszczepowe w celu odbudowy i przywrócenia równowagi mikroflory jelitowej.

Jak wybrać dobry probiotyk?

Mówiąc o szczepie bakteryjnym, należy podkreślić, iż właściwości bakterii probiotycznych zależą właśnie od konkretnych szczepów – mówiąc kolokwialnie, probiotyk probiotykowi nie równy. Bardzo istotne jest więc sprawdzenie, czy preparat reklamowany jako „probiotyczny” faktycznie zawiera szczepy mikroorganizmów o udowodnionych konkretnymi, randomizowanymi badaniami klinicznymi właściwościach. Taką gwarancją jest przede wszystkim numer patentu, jaki dany szczep otrzymał. Dobry preparat probiotyczny powinien więc zawierać mikroorganizmy opisane za pomocą rodzaju (np. Bifidobacterium), gatunku (np. bifidum) i szczepu (np.BB-02). Tak opisany probiotyk daje większą pewność, iż jego deklarowane właściwości faktycznie zostały potwierdzone badaniami, które można prześledzić w bazach medycznych. Ponadto uważa się, iż minimalna ilość bakterii w dawce preparatu to 10⁹ jtk/g preparatu (w przypadku bakterii probiotycznych) i 250–500 mg w przypadku niepatogennych drożdży probiotycznych. [1] Znalezienie dobrego probiotyku jest trudne także ze względu na fakt, iż wiele preparatów obecnych na rynku (szczególnie tych nieopisanych w wyżej wymieniony sposób) może w ogóle nie zawierać żywych organizmów, nie być stabilnymi w danych warunkach przechowywania lub mogą nie mieć udokumentowanej skuteczności. Ponadto nie ma dwóch tak samo działających probiotyków, a niektóre wieloszczepowe preparaty probiotyczne mogą mieć wzajemnie znoszące się składniki (mikroorganizmy mogą bowiem wykazywać zupełnie inne działanie w obecności innych bakterii, niż w przypadku, gdy występują w preparacie jednoszczepowym).

Przeczytaj tez:

• 5 naturalnych probiotyków, które możesz przygotować w domu
• Probiotyk – działanie. Probiotyk na zaparcia, biegunkę, odporność i odchudzanie
• Kiedy brać probiotyk i jak go stosować? Przedawkowanie probiotyku

Wybrane szczepy probiotyczne i ich znaczenie w przebiegu różnych chorób:

1.L.acidophilus:

• zmniejszenie objawów wrzodziejącego zapalenia jelita
• leczenie zaburzeń motorycznych jelit

2. L.casei rhamnosus Lcr35

• leczenie zaparcia czynnościowego

3. L. rhamnosus GG

• wrzodziejące zapalenie jelita grubego
• zmniejszenie nasilenia AZS
• zapobieganie biegunce poantybiotykowej, infekcyjnej, podróżnej
• poprawa parametrów odporności organizmu
• profilaktyka występowania atopii

4. L. reuteri Protectis DSM

• odbudowa uszkodzonej mikrobioty jelitowej na drodze hoamowania wzrostu bakterii patogennych i grzybów
• pomocniczo w leczeniu ostrej biegunki u dzieci oraz terpaii H.pylorii
• zwiększenie częstotliwości wypróżnień u dzieci z zaparciami czynnościowymi
• zmniejszenie nasilenia czynnościowych bólów brzucha
• łagodzenie kolki niemowlęcej i zmniejszenie nasilenia ulewań

5. L. plantarum 299v

• zmniejszenie ryzyka wystąpienia nawrotów biegunki wywołanej przez C.defficile
• pomocne w Zespole Jelita Wrażliwego
• zapobieganie powikłaniom antybiotykoterapii
• ochronnie na błony przewodu pokarmowego w terapii lekami cytostatykami (np. Metotreksat)

Probiotyk – z czym to się je?

Uważa się, iż najlepszy efekt daje spożywanie probiotyków wraz z kęsem pokarmu. Bardzo ważna jest również temperatura płynów, którym popijamy preparat – zbyt gorąca herbata lub woda może zniszczyć część (lub wszystkie) bakterie probiotyczne, szczególnie jeśli nie mają one tolerancji na wysokie temperatury. Dla przyspieszenia efektu działania probiotyku, można stworzyć bardziej korzystne środowisko dla rozwoju spożywanych bakterii. Osiągnąć to można przy pomocy dodatku prebiotyku, czyli pożywki probiotycznej. Naturalne prebiotyki to m.in. skrobia oporna, siemię lniane, inulina czy błonnik. Czasem są one dodawane do preparatów – wtedy wyszczególnione będą na opakowaniu probiotyku.

Jak dobrać odpowiedni dla siebie probiotyk?

Skład mikroflory jelitowej jest bardzo indywidualną kwestią. Mimo, iż wiele osób wykazuje podobne zaburzenia mikrobioty (z reguły zbyt małą ilość bakterii probiotycznych i przerost liczebności bakterii potencjalnie chorobotwórczych), mogą one wykazywać duże rozbieżności pod względem konkretnych szczepów, które występują w nadmiarze lub niedoborze. Dobieranie probiotyków „w ciemno”, czyli na podstawie objawów lub rekomendacji danego preparatu, może okazać się nieskuteczne lub nawet niekorzystne dla stanu mikroflory jelitowej. Najlepszym wyborem jest tzw. celowana probiotykoterapia – dobranie odpowiednich szczepów probiotycznych na podstawie wyników badania mikroflory jelitowej, czyli kompleksowej analizy wybranych bakterii wskaźnikowych i grzybów w przewodzie pokarmowym. Celem tego badania jest nie tylko ocena ekosystemu jelitowego, ale przede wszystkim opracowanie celowanej, a przez to skutecznej i efektywnej terapii probiotycznej i prebiotycznej. Materiałem do badania jest pojedyncza próba kału. Na podstawie wyników badania oraz chorób współwystępujących u pacjenta opracowywana jest propozycja suplementacji probiotycznej. Terapia dla każdego pacjenta komponowana jest w oparciu o uznane piśmiennictwo medyczne i ustalony profil zaburzeń mikroflory jelitowej. Odpowiednio dopasowana do konkretnego pacjenta probiotykoterapia przyniesie odpowiednie efekty terapeutyczne i przyczyni się do poprawy stanu zdrowia [2].

Wskazania do badania mikroflory jelitowej [2]

Pomimo iż równowaga bakterii i grzybów w jelicie jest ważna dla zdrowia każdego człowieka, szczególne wskazania do oceny stanu mikrobioty jelitowej i dobrania celowanej probiotykoterapii są takie schorzenia jak:

• alergie i nietolerancje pokarmowe;
• atopowe zapalenie skóry;
• katar sienny;
• astma oskrzelowa;
• pokrzywka, egzema, wyprysk kontaktowy;
• zespół chronicznego zmęczenia;
• nawracające infekcje;
• Prostatitis, Vaginitis, Vaginosis;
• zespół jelita nadwrażliwego;
• biegunki i zaparcia;
• ostre i przewlekłe zapalenia grzybicze;
• choroby zapalne skóry (trądzik, owrzodzenia);
• otyłość;
• depresja;

Kiedy i komu nie podawać probiotyków?

• W przebiegu ostrego zapalenia trzustki
• Pacjentom onkologicznym
• W przebiegu sepsy
• Wcześniakom
• Osobom z defektem układu immunologicznego (m.in. HIV, AIDS)
• Małym dzieciom (dla nich przeznaczone są probiotyki dla dzieci, o niższej liczebności bakterii probiotycznych)
• W przebiegu SIBO (Zespołu przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim)

Probiotyki są niewątpliwie przydatnym suplementem, który znajduje zastosowanie w przebiegu wielu schorzeń. Odpowiedni dla nas szczep bakterii probiotycznych powinien być wybrany po analizie wyników badań mikroflory jelitowej, która pozwoli ocenić których bakterii brakuje w naszym jelicie, a których jest zbyt duża ilość. Celowana probiotykoterapia, oparta na preparatach wysokiej jakości – posiadających wiarygodne potwierdzenie w badaniach naukowych, odpowiednio oznaczone szczepy i ich liczebność – niewątpliwie przyczyni się do przywrócenia równowagi mikroflory jelitowej i poprawy stanu zdrowia.

Czytaj więcej:

• Probiotyki dla dzieci i niemowląt – jakie wybierać?
• Probiotyki – źródło oraz wpływ na wygląd zewnętrzny oraz samopoczucie
• Probiotyki ginekologiczne dla kobiet w ciąży i nie tylko!
• Probiotyki na odchudzanie. Jaki probiotyk wybrać?