Pasożyty przewodu pokarmowego – krótka charakterystyka

Pasożyty bytujące w organizmie człowieka to najczęściej organizmy zwierzęce. Wykorzystują organizm żywiciela jako środowisko do życia i zdobywania pożywienia. Choroby przez nie wywoływane nazywane są parazytozami.

Pasożyty przewodu pokarmowego występują głównie w jelitach. Zaliczamy do nich robaki płaskie i obłe oraz pierwotniaki.

Objawy zakażenia pasożytami

Objawy parazytozy mogą przypominać różne jednostki chorobowe. Zaburzenia te występują z powodu toksyn wydzielanych przez pasożyty. Najbardziej charakterystyczne objawy dla pasożytów przewodu pokarmowego to:

• biegunki: spowodowane substancjami wydzielanymi przez pasożyty. Doprowadzają do utraty chlorków i sodu, co może prowadzić do zaburzenia gospodarki elektrolitowej i utraty minerałów;
• zaparcia: spowodowane przez zamkniecie światła dróg żółciowych lub jelitowych przez pasożyty;
• wzdęcia i gazy: wynikające z zaburzeń trawienia i fermentacji niestrawionego pokarmu;
• zaburzenie trawienia, zapalenie jelit: syndrom jelita drażliwego, pasożyty wywołują zapalenia, co prowadzi do słabego przyswajania substancji odżywczych w tym tłuszczów;
• nudności i wymioty;
• nieprzyjemny smak i zapach w ustach;
• bóle brzucha;
• alergia: pasożyty przebijają ścianki jelit, co powoduje przenikanie do organizmu nieprzetrawionych molekuł, co może aktywizować reakcje immunologiczną organizmu;
• obniżona odporność organizmu;
• zgrzytanie zębami.
  

Pasożyty przewodu pokarmowego

Najczęstsze gatunki z poszczególnych grup występujące w Polsce:

• Robaki płaskie (płazińce): tasiemiec uzbrojony, tasiemiec nieuzbrojony, tasiemiec karłowaty;
• Robaki obłe (obleńce): glista ludzka, owsiki, włosogłówka, tęgoryjec dwunastnicy;
• Pierwotniaki: Giardia intestinalis ( Gardia Lamblia).

Robaki płaskie – tasiemiec

Tasiemce mają podłużny płaski kształt. Składają się z główki uzbrojonej w haczyki lub przyssawki, dzięki którym przyczepiają się do wewnętrznej ściany jelita. Ich ciało jest segmentowane na człony. Dojrzałe człony, zawierające zapłodnione jaja, odrywają się od końca pasożyta i są wydalane z kałem. Dalszy rozwój jaja do postaci wągra odbywa się w przewodzie pokarmowym żywiciela pośredniego (zwierzę). Uwalniane z jaja zarodki przebijają ścianę jelita i osiedlają się w narządach wewnętrznych.
Człowiek zaraża się przez spożycie surowego lub niedogotowanego zakażonego mięsa.

• Tasiemiec nieuzbrojony bytuje w jelicie cienkim człowieka. Osiąga długość od 4 do 10 metrów, żywicielem pośrednim jest bydło, dlatego do zakażenia dochodzi najczęściej po przez spożycie zakażonej wołowiny. Charakterystyczne objawy dla tego gatunku to częste bóle brzucha, szczególnie gdy człowiek jest głodny. Ponadto występują mdłości i wymioty, zawroty i bóle głowy, utrata łaknienia lub wzrost apetytu. U niektórych osób może wystąpić nadwaga.
• Tasiemiec uzbrojony osiąga długość 2–4 metrów długości. Pełną długość osiąga w ciągu dwóch miesięcy. Może przebywać w jelicie cienkim człowieka do kilkunastu lat. Człowiek staje się zarówno żywicielem pośrednim, jak i ostatecznym. Zjadając pokarm zakażony jajami pasożyta – wągry, czyli larwy tasiemca wyklute z jaj mogą umiejscawiać się w różnych tkankach w miąższu, mięśniach, tkance podskórnej wywołując cysticerkozę – wągrzyce. Najbardziej charakterystyczne objawy teniozy to anemia, awitaminoza, osłabienie, bóle brzucha, wymioty, utrata wagi.
• Tasiemiec karłowaty jest najczęściej występującym tasiemcem. Mierzy od 1,5–4 cm długości. Większość infekcji przebiega bezobjawowo. Zdarza się jednak, że tasiemiec uszkadza kosmki jelita cienkiego. Powoduje to utratę łaknienia, utratę wagi, ból brzucha, niepokój, zaburzenia snu.

Robaki obłe (obleńce)

• Glista ludzka wywołuje glistnicę, osiąga długość 25–40 cm. Jaja wydalane z kałem zawierają taką formę zarodka, która nie jest zdolna do zarażenia. Dopiero po 6-tygodniowym rozwoju poza ustrojem, w wodzie lub wilgotnej glebie powstaje larwa. Człowiek zakaża się przez spożycie pokarmów zanieczyszczonych jajeczkami z larwami. W jelicie cienkim, larwy wydostają się z otoczki jaja, przebijają się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, a następnie z krwią wędrują do oskrzeli i pęcherzyków płucnych. Odkrztuszane do jamy ustnej są połykane z plwociną i w ten sposób ponownie dostają się do jelit, gdzie dojrzewają w ciągu 2–3 miesięcy od zakażenia. Glista bytuje w jelicie 13–15 miesięcy. Po tym czasie dochodzi do samowyleczenia, o ile nie nastąpi ponowne zakażenie lub powikłania, np. niedrożność jelita czy zapalenie wyrostka robaczkowego. W jelicie może przebywać nawet kilkaset glist jednocześnie. Obecność glist w jelitach powoduje nudności, wymioty, biegunki, bóle w jamie brzusznej oraz osłabienie, brak apetytu, bóle głowy, rozdrażnienie, bezsenność, uczucie ssania w okolicy podżebrowej żołądka szczególnie podczas głodu, nerwowość, bezsenność. Ponadto eozynofilia, niedokrwistość i spadek masy ciała. U części osób zarażonych glistą ludzką występują objawy alergiczne – świąd skóry, pokrzywki, wypryski, a nawet napady duszności przypominające ataki astmy. Zapobieganie glistnicy polega na piciu przegotowanej wody i przestrzeganiu ogólnych zasad higieny osobistej, żywienia i wzmacnianiu odporności.
• Owsiki jest to mały biały robak o długości kilku milimetrów (samiec 2–5, samica 9–12 mm), który żyje w jelicie ślepym, wyrostku robaczkowym. Wywołuje chorobę zwaną owsicą. Przebieg choroby zależy od liczby pasożytów i odporności żywiciela. Najczęściej chorują dzieci. Objawia się to silnym swędzeniem okolic odbytu, złym snem. Dodatkowo towarzyszą bóle brzucha, zaburzenia wypróżniania, nudności, wysypka.
• Włosogłówka to robak w kształcie nitki długości do 5 cm, który powoduje włosogłówczycę. Żywi się głównie krwią wnikając w śluzówkę jelita, co może powodować anemie. Człowiek zaraża się spożywając produkty zanieczyszczone jajeczkami zawierającymi larwy. W zarażeniu pośredniczą muchy, które przenoszą jajeczka z odchodów i gleby na produkty spożywcze. Można się nią zarazić poprzez wypicie zanieczyszczonej wody czy spożycie nieumytych warzyw i owoców. W 25% przypadków zarażenie przebiega bezobjawowo. Przy większej ilości pasożytów występuje biegunka, bóle w jamie brzusznej, spadek masy ciała, anemia. Mogą pojawiać się skórne objawy alergiczne oraz brak apetytu, rozdrażnienie, bezsenność, bóle głowy, osłabienie. Objawy bywają często mylone z klinicznym obrazem wrzodziejącego zapalenia jelita grubego z śluzowo-krwistymi stolcami i niedokrwistością. W celu uniknięcia zarażenia należy myć warzywa i owoce, przestrzegać higieny osobistej, ochraniać glebę i wodę przed zanieczyszczeniem odchodami ludzkimi, wzmacniać odporność oraz tępić muchy.
• Tęgoryjec dwunastnicy osiąga zaledwie 2 centymetry długości. Żyje w dwunastnicy. Do zakażenia dochodzi przez połknięcie jaj znajdujących się w zanieczyszczonej wodzie lub nieumytych warzywach i owocach. Ponadto larwy mają zdolność wwiercania się przez skórę do naczyń krwionośnych. Żywi się nabłonkiem dwunastnicy oraz krwią. Powoduje niedokrwistość, krwawienie z przewodu pokarmowego, czasem zaburzenia trawienne.

Pierwotniaki

• Giardia intestinalis – częsty pasożyt przewodu pokarmowego wywołujący lambliozę. Około 12–64% ludności różnych regionów świata jest zarażonych tym pierwotniakiem. Zarażenie człowieka następuje za pośrednictwem cyst (otoczka wytwarzana przez niektóre organizmy umożliwiająca przetrwanie) drogą pokarmową i często jest bezobjawowe. Cysty zagnieżdżają się w jelicie cienkim oraz w przewodach żółciowych i trzustkowych. Konsekwencją zarażenia jest uszkodzenie śluzówki jelit, które prowadzi do biegunek i upośledzonego wchłaniania tłuszczów, witaminy B12 i A, kwasu foliowego i laktozy. Mogą pojawić się zapalenie dróg żółciowych lub podrażnienie trzustki oraz żółtaczka. Profilaktyka zarażenia polega na przestrzeganiu zasad higieny osobistej oraz żywienia.

Rozpoznanie chorób pasożytniczych jest trudne ze względu na mało specyficzne objawy. Diagnoza opiera się na wykryciu cyst w kale lub stwierdzeniu przeciwciał we krwi.

Dużą skuteczność w diagnozie pasożytów ma biorezonans magnetyczny. Natomiast dużo łatwiej jest zapobiegać zakażeniu pasożytami dbając o higienę i obróbkę pokarmu, niż leczenie często ciężkich dolegliwości. Odpowiednio przygotowana dieta w produkty o działaniu przeciwpasożytniczym oraz dokładne mycie owoców i warzyw powinno uchronić nas od niechcianych lokatorów.