Niebezpieczne dla zdrowia składniki napojów gazowanych

Aktualizacja: 24 stycznia, 2025

Powszechnie wiadomo, że słodkie napoje gazowane wywierają tylko negatywny wpływ na nasze zdrowie. Zawierają spore ilości cukru oraz innych dodatków, które pełnią ważną rolę we współczesnym przemyśle spożywczym. Jednak czy aby na pewno konieczne jest ich dodawanie do napojów?

Cukier

Trzema głównymi grupami produktów, które dostarczają najwięcej sacharozy są:

• cukier dodawany z cukierniczki,
• słodycze (cukierki, ciasteczka, batony itp.),
• soki, napoje owocowe, słodzone napoje gazowane.

Z przeprowadzonych w 2005–2006 r. w Ameryce badań wynika, iż napoje gazowane oraz energetyzujące są w 35,7% źródłem cukru w diecie. Stwierdzono również, że dołączenie do codziennej diety porcji napoju energetycznego, który zawiera około 150 kcal spowoduje w ciągu roku wzrost masy ciała o prawie 7 kg. Z opublikowanych badań przeprowadzonych przez Instytutu Żywności i Żywienia wynika, iż średnie spożycie słodzonych napojów gazowanych wynosi 43 ml/osobę/dziennie, a napoje te zawierają one około 6 – 10 g cukrów prostych na 100 ml.

Wysokie spożycie napojów słodzonych jest zatem istotnym źródłem kalorii w diecie co może prowadzić do przyrostu masy ciała oraz powstawania chorób z tym związanych, między innymi:

• cukrzycy,
• otyłości,
• hipokalcemii,
• osłabienie mineralizacji kości,
• nadciśnienia,
• kamicy nerkowej,
• próchnicy zębów.

Sztuczne słodziki

Sztuczne słodziki stosowane są w przemyśle napojów gazowanych, w których kaloryczność zostaje zmniejszona. W zależności od zawartości cukru oraz środków słodzących napoje gazowane można podzielić na trzy grupy:

• napoje o obniżonej kaloryczności, cukier zastępuje się do 30% substancją słodzącą,
• napoje niskokaloryczne, do 50% substancji słodzących,
• napoje dietetyczne, które nie zawierają w swoim składzie cukru, tylko substancje słodzące.

W produkcji żywności dietetycznej oraz niskokalorycznej największym zainteresowaniem cieszy się aspartam. Jest to związek około 200 razy słodszy od sacharozy, dlatego aby uzyskać pożądaną słodycz potrzebne są jego śladowe ilości. Wartość energetyczna aspartamu wynosi 4 kcal/g.

Równie popularnym w przemyśle spożywczym słodzikiem jest acesulfam-K, który jest około 200 razy słodszy od sacharozy oraz daje szybkie odczucie smaku słodkiego. W większych ilościach acesulfam-K pozostawia gorzki i metaliczny posmak, dlatego z reguły nie jest stosowany indywidualnie, ale w mieszaninach z innymi środkami słodzącymi.

Kolejnym słodzikiem stosowanym w produkcji napojów gazowanych jest sacharyna. Jest ona zdecydowanie słodsza od sacharozy, bo aż 300–500 razy. Charakteryzuje się również niską ceną, dlatego uważana jest za bardzo ekonomiczny zamiennik cukru w napojach. Jej wadą jest natomiast gorzki, metaliczny posmak.

Z uwagi na  bardzo niską kaloryczność sztuczne substancje słodzące są uważane za skuteczne środki w walce z:

• nadwagą,
• otyłością,
• cukrzycą,
• próchnicą zębów.

Niestety posiadają one również wiele wad. Wykazano, że sacharyna spożywana w dużych ilościach może mieć działanie kancerogenne, prowadzić do nieżytu nerek, białkomoczu oraz wysokiego poziomu mocznika we krwi. Aspartam natomiast w procesie trawienia rozkłada się między innymi na aminokwas fenyloalaninę, która nie jest metabolizowana do tyrozyny u ludzi obciążonych fenyloketonurią. U osób cierpiących na tę chorobę wysokie stężenie fenyloalaniny oraz jej metabolitów we krwi działa toksycznie i może prowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia mózgu i przedwczesnej śmierci. Oprócz tego stwierdzono, że po konsumpcji aspartamu mogą wystąpić między innymi:

• bóle głowy,
• depresja.
• napady padaczkowe,
• upośledzenie percepcji,
• stany podniecenia, frustracji,
• ogólne zaburzenia ustroju.

Acesulfam-K natomiast nie jest metabolizowany w organizmie człowieka i zostaje wydalony wraz z moczem w niezmienionej postaci. Może on powodować uszkodzenia chromosomów, co bardzo często prowadzi do wystąpienia zmian genetycznych.  

Kwas fosforowy

Składnikiem bardzo często dodawanym do napojów gazowanych jest też kwas fosforowy. Jest to związek syntetyczny otrzymywany poprzez działanie kwasu siarkowego na fosforan wapnia. Niestety kwas fosforowy również nie służy naszemu organizmowi, ponieważ tworzy on związki z wapniem, przez co szkodzi zębom i przyczynia się do utraty wapnia z kości.

Warto jednak pamiętać, że kwas fosforowy występuje naturalnie w organizmie człowieka. Stanowi on budulec kości, zębów, enzymów, uczestniczy w procesach metabolizmu białek, węglowodanów i tłuszczów oraz jest częścią składową płynów ustrojowych. Najczęściej kwas fosforowy wykorzystywany jest jako dodatek do słodkich napojów gazowanych, słodyczy, galaretek, serów i produktach mięsnych. Związek ten w napojach gazowanych znajduje się jednak w bardzo małych ilościach.

Aromaty i  barwniki

Bardzo często do słodkich napojów gazowanych dodawane są również barwniki i aromaty naturalne, syntetyczne oraz identyczne z naturalnymi. Najczęściej stosuje się:

• aromat bergamotowy,
• aromat eukaliptusowy,
• aromat jałowcowy.
• antocyjany (E163),
• betaninę (E162),
• chlorofil (E140),
• czerwień koszenilową (E124),
• karoten (E160a),
• kurkuminę (E100),
• ryboflawinę (E101),
• tartrazynę (E102),
• żółcień chinolinową (E104).

Aromaty naturalne to substancje pochodzące bezpośrednio z owoców lub części roślin jadalnych. Przykładem naturalnego aromatu może być np. kofeina. Aromaty identyczne z naturalnymi są produkowane syntetycznie, jednak posiadają identyczną budowę jak substancje naturalne, natomiast aromaty syntetyczne to substancje zbudowane ze związków chemicznych nie występujących w naturze.

Do napojów gazowanych dodawane są barwniki, które mają na celu poprawę wyglądu produktu. Najpowszechniej stosowanym barwnikiem jest karoten, używany w napojach o smaku pomarańczowym. Barwniki można podzielić na te pochodzenia naturalnego oraz syntetycznego. W przypadku barwników ich dużą zaletą jest niska cena produkcji, duża moc barwienia oraz trwałość, jednak nie wnoszą one żadnej wartości odżywczej. Niestety niektóre barwniki syntetyczne, takie jak tartazyna (E102) czy żółcień pomarańczowa (E110), mają także działanie szkodliwe na organizm.

Wiele badań dowodzi, iż spożywanie słodzonych napojów gazowanych sprzyja rozwojowi nadwagi, otyłości, cukrzycy oraz innych chorób dietozależnych. Ze względu na dużą zawartość cukru, sztucznych substancji słodzących, kwasu fosforowego oraz licznych aromatów i barwników nie są to produkty zalecane. Rekomenduje się, aby napoje gazowane spożywać jak najrzadziej, warto zastąpić je wodami mineralnymi oraz ziołowymi naparami.