Neutropenia – objawy, leczenie, dieta. Neutropenia u dzieci

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Neutropenia stanowi dość niespecyficzną jednostkę chorobową manifestującą się zmniejszoną zdolnością organizmu do zwalczania infekcji bakteryjnych. Przyczyn wystąpienia neutropenii może być wiele, dlatego kluczowy element w rozpoznaniu schorzenia powinna stanowić szczegółowa diagnostyka. Z dzisiejszego artykułu dowiecie się Państwo m.in. czym jest neutropenia, jakimi objawami manifestuje się choroba, jak wygląda postępowanie lecznicze. Zapraszamy do lektury!

Neutropenia

Układ immunologiczny zdrowego człowieka można porównać do pracy straży granicznej, bowiem to on weryfikuje wszystko, co ma bezpośredni kontakt z organizmem. W sytuacji, gdy funkcjonuje on prawidłowo, nie tylko chroni nasze organizmy przed chorobami, ale wykrywa także potencjalne czynniki chorobotwórcze takie jak wirusy, grzyby, pasożyty czy bakterie. Rolę strażników w pewnej części przejmują komórki uczestniczące w reakcjach immunologicznych – neutrofile (zwane również granulocytami obojętnochłonnymi). Komórki te stanowią jedną z najliczniejszych grup krwinek białych (blisko 65%) i jak wszystkie powstają z komórek macierzystych szpiku.

Docelowo ich aktywność we krwi trwa do kilkunastu godzin, po czym albo ulegają apoptozie (planowanej śmierci) albo zostają transportowane do poszczególnych tkanek organizmu, gdzie ich żywotność jest nieznacznie dłuższa.

O neutropenii możemy mówić, kiedy ogóla liczba neutrofilii we krwi krążącej spadnie poniżej 1500/ul. Większość szanowanych publikacji naukowych opisuje trzy główne stopnie choroby:

• neutropenia lekka, kiedy poziom granulocytów obojętnochłonnych jest wyższy niż 1000/ul
• neutropenia łagodna, kiedy poziom granulocytów obojętnochłonnych mieści się w granicach 500–1000/ ul
• neutropenia ciężka, kiedy kiedy poziom granulocytów obojętnochłonnych spada poniżej 500/ul.

Stosunkowo częstym powodem nadmiernej degradacji neutrofili jest zjawisko hipersplenizmu, do którego dochodzi w przypadku nienaturalnie powiększonej śledziony. Narząd ten ze względu na wzmożoną aktywność niszczy zarówno białe i czerwone krwinki, a także płytki krwi. Stan ten może być wynikiem przebiegu różnych chorób. Spadek liczby granulocytów obojętnochłonnych obserwujemy również przy chorobach autoimmunologicznych, przedłużonym czasie leczenia antybiotykami i lekami przeciwzapalnymi czy chemioterapii. Zdecydowanie rzadziej neutropenia może być dziedziczona, a więc mieć charakter wrodzony. Współistnieje wówczas z takimi zespołami jak Zespół Kostmanna czy Shwachmana-Diamonda.

Podstawą do rozpoznania choroby jest wykonanie morfologii krwi z rozmazem, która pozwoli określić m.in. liczbę oraz budowę granulocytów obojętnochłonnych.

Neutropenia – objawy

Symptomy różnicują się w zależności od stopnia zaawansowania choroby. Lekka neutropenia może przebiegać całkowicie niezauważalnie manifestując się (lub nie) jedynie zwiększoną podatnością organizmu na infekcje. Neutropenia o charakterze umiarkowanym do ciężkiego często objawia się znacznie poważniejszymi dolegliwościami, wśród których możemy wyróżnić: owrzodzenie błony śluzowej jamy ustnej, zapalenie ucha środkowego, zapalenie dziąseł, zakażenie skóry, wypryski, stany zapalne węzłów chłonnych, a w ciężkich stanach – posocznica bakteryjna. W celu zasięgnięcia specjalistycznej pomocy należy niezwłocznie udać się do hematologa.

Neutropenia – leczenie

W stanach łagodnych i ciężkich kurację leczniczą przeprowadza się w oddziale hematologicznym, gdzie chorzy często umieszczani są w izolowanych salach. O kierunku leczenia w głównej mierze decyduje przyczyna powstałego zaburzenia.  Do najczęściej stosowanych zabiegów i środków medycznych, które mają na celu skutecznie zmniejszyć wpływ choroby należą:

• czynnik stymulujący kolonie granulocytów (G-CSF) – glikoproteina stymulująca szpik kostny do produkcji i uwalniania granulocytów do krwiobiegu. Najczęściej stosowanym lekiem jest Filgrastim;
• czynnik stymulujący kolonie granulocytów i makrofagów (GM-CSF) – naturalnie wytwarzana glikoproteina pełni podobną rolę do G-CSF. Oba sprzyjają regeneracji neutrofili po chemioterapii;
• antybiotyki – choć mogą stanowić również czynnik wywołujący chorobę, to istnieją sytuacje, kiedy zaleca się profilaktyczną podaż antybiotyków w celu zmniejszenia prawdopodobieństwa zakażenia;
• podstawowe środki ostrożności związane ze stylem życia i higieną. Zaliczymy do nich m.in.: regularne mycie rąk, unikanie tłumów i osób chorych, nieudostępnianie przedmiotów osobistych, codzienne kąpiele lub prysznice, dokładne mycie surowych owoców lub warzyw, unikanie bezpośredniego kontaktu z odpadami zwierząt domowych i mycie rąk po dotknięciu jakichkolwiek zwierząt.

Neutropenia – dieta

Liczne badania dowodzą, że istnieje ścisła korelacja między podażą witaminy B12 oraz kwasu foliowego a ryzykiem wystąpienia neutropenii. Dieta niedoborowa we wspomniane substancje może zaburzać hematopoezę (wytwarzanie i różnicowanie się elementów morfotycznych krwi), a tym samym doprowadzić do upośledzenia dojrzewania neutrofili. Konsekwencją tego może być ich nieefektywne namnażanie i dojrzewanie szpiku kostnego. Dodatkowo niedobory witaminy B12 i kwasu foliowego zwiększają ryzyko wystąpienia niedokrwistości. Leczenie obejmuje kompozycję planu żywieniowego opartego o wspomniane związki.

W tym celu dieta codzienna chorego powinna obfitować w takie produkty jak: chude mięso (indyk, kurczak, cielęcina, królik) oraz jego przetwory, ryby chude (mintaj, dorsz, pstrąg strumieniowy, sola) i tłuste (szprot, łosoś, makrela, śledź), jaja oraz mleko i jego przetwory (kefiry, maślanki, jogurty naturalne) – będące źródłem m.in. witaminy B12. Bogatym źródłem folianów są zaś ciemnozielone warzywa (szpinak, brokuły, kapusta włoska, szparagi), soczewica, ciecierzyca, produkty zbożowe z pełnego przemiału oraz owoce (awokado, pomarańcza).

Neutropenia u dzieci

Neutropenia u dzieci często manifestuje się zakażeniami w okolicy odbytu i tworzeniem ropni w dole kulszowo-odbytniczym. Najczęstszym czynnikiem inicjującym zakażenie pozostaje Gronkowiec złocisty (Staphylococcus aureus), a także flora bakteryjna gram – ujemna. Rodzice dzieci chorych na neutropenię powinni niezwłocznie skontaktować się z lekarzem prowadzącym w momencie wystąpienia każdej choroby, której towarzyszy gorączka w celu dalszego postępowania. Również po stronie rodzica leży utrzymanie wysokiej higieny u swoich pociech. Tyczy się to zwłaszcza  jamy ustnej, gdzie często dochodzi do stanów zapalnych dziąseł czy zębów. Właściwa pielęgnacja skóry w tym oczyszczanie otarć czy skaleczeń po niekontrolowanym przerwaniu jej ciągłości pozwoli skutecznie zapobiec miejscowym zakażeniom. Zaleca się również przestrzeganie obowiązującego kalendarza szczepień, jeżeli chorobie nie towarzyszy zespół niedoborów odporności.

Nie ma również konieczności całkowitej izolacji dzieci z łagodną i umiarkowaną neutropenią. Mogą one z powodzeniem uczęszczać do szkół czy przedszkola po zachowaniu środków odstrożności w postaci unikania kontaktu z innymi chorymi dziećmi. Wskazania do ścisłej izolacji tyczą się dzieci ze stwierdzonym ciężkim stanem neutropenii lub ciężkimi zakażeniami przebiegającymi z neutropenią. Zabieg ten ma na celu ograniczenie ekspozycji  chorego na czynniki zakaźne i możliwie szybkie złagodzenie stanu choroby.