Masło – źródło zdrowia czy zagrożenia?

Aktualizacja: 28 stycznia, 2025

Oficjalne zalecenia dietetyczne sugerują zamianę masła na rzecz miękkich wysokogatunkowych margaryn. Powodem jest wysoka zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych, których spożycie związane jest ze zwiększonym ryzykiem m.in. chorób układu krwionośnego. Czy oficjalne potępienie masła ma swoje uzasadnienie?

Masło jako produkt odzwierzęcy charakteryzuje się zawartością nasyconych kwasów tłuszczowych (SFA – Saturated Fatty Acid). Same kwasy tłuszczowe nasycone są syntetyzowane przez ludzki organizm w związku z czym nie ma potrzeby dostarczania ich wraz z żywnością. Ich spożycie w wysokiej ilości nie jest korzystne przede wszystkim ze względu na działanie podwyższające stężenie cholesterolu LDL oraz zwiększające ryzyko odkładania się blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych. Zalecenie obniżania spożycia masła podyktowane jest obawą przed niepożądanymi efektami wywołanymi spożyciem niekorzystnych kwasów tłuszczowych. Do tej pory jednak nie pojawiły się badania, które skoncentrowane wyłącznie na maśle potwierdziłyby jego negatywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy czy ryzyko cukrzycy.

Masło – czy naprawdę tak straszne jak je malują?

W badaniu z 2016 r. dokonano przeglądu i statystycznego podsumowania dotychczasowych publikacji w zakresie wpływu konsumpcji masła na ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i cukrzycy. Nie wykazano związku pomiędzy spożyciem masła a zwiększeniem zapadalności na choroby układu krwionośnego. Zaskakująca okazała się, choć niewielka, odwrotna zależność pomiędzy konsumpcją masła a cukrzycą typu 2, co sugeruje działanie ochronne w stosunku do tej choroby. Co prawda wyników tej analizy nie można traktować jako ostatecznej odpowiedzi na pytanie, czy masła należy się obawiać. Wymagane są dalsze prace naukowców, które pozwolą ocenić długofalowy wpływ spożycia tego produktu na zdrowie. Autorzy sugerują, że jego zła opinia jest nieco na wyrost. Przede wszystkim wciąż nie wiadomo, jak pozostałe składniki masła wpływają na organizm. Przecież oprócz szkodliwych kwasów tłuszczowych obfituje również w wapń, witaminę D, średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które być może w niepoznanym dotąd mechanizmie równoważą negatywne skutki SFA. Wapń dostarczany wraz z nabiałem może mieć działanie obniżające syntezę kwasów tłuszczowych i wzmagające spalanie tkanki tłuszczowej. Podobnie jak witamina D, która może regulować profil lipidowy oraz ciśnienie tętnicze.

Kilka słów o dobrych kwasach tłuszczowych mleka

Nie wszystkie kwasy tłuszczowe występujące w mleku są złe. Pośród nich znajdują się także krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe (m.in. masłowy, kapronowy, kaprylowy), kwas wakcenowy, rozgałęzione kwasy tłuszczowe. Każdy z nich posiada właściwości korzystne dla zdrowia. Krótko- i średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe ze względu na swą uproszczoną budowę wchłaniają się bezpośrednio z jelita do krwiobiegu, a następnie w wątrobie zostają utlenione, dzięki czemu nie odkładają się w postaci tkanki tłuszczowej. Stanowią przystępne i efektywne źródło energii dla wielu narządów. Rola kwasu wakcenowego z kolei ciągle podlega badaniom jednak pojawiły się przesłanki jakoby wykazywał działanie hamujące rozwój niektórych komórek nowotworowych.

Masło czy margaryna?

Odwieczny spór wciąż trwa. Choć na ten moment oficjalnym zaleceniem jest stosowanie margaryn miękkich, coraz częściej podaje się w wątpliwość twierdzenie o szkodliwości masła. Nie należy zapominać jednak o ogromnej przewadze olejów roślinnych. Oliwa z oliwek czy olej lniany – doskonałe źródła wielonienasyconych kwasów tłuszczowych – to produkty o udowodnionym działaniu protekcyjnym w stosunku do chorób układu krążenia. Wypadają zdecydowanie lepiej na tle zarówno masła, jak i margaryn (utwardzone oleje roślinne mogą zawierać kwasy tłuszczowe konfiguracji trans o niekorzystnym działaniu). Jeżeli jesteśmy otwarci na nowe propozycje – warto zamienić tradycyjne produkty do smarowania na zwykły olej roślinny, np. oliwę z oliwek.

Wymagane są dalsze badania, które pozwolą ostatecznie sklasyfikować masło jako produkt bezpieczny dla zdrowia. Póki co amatorom masła zalecić można jedynie umiar i zaproponować naprzemienne jego stosowanie z olejami roślinnymi. Pozostaje mieć nadzieję na pomyślne rozstrzygnięcie dylematu – masło czy margaryna?