Kokos – właściwości, wiórki i płatki kokosowe. Jak otworzyć kokosa?

Aktualizacja: 21 stycznia, 2025

Kokos już w czasach starożytności wykorzystywany był jako bardzo skuteczny lek na wiele schorzeń. Jednak wielu ludzi wciąż nie zna właściwości zdrowotnych tego egzotycznego owocu. A kto chociaż raz próbował swoich sił w jego otwieraniu, wie, że może okazać się to niełatwym zadaniem. Jak zatem zrobić to szybko i wydobyć z niego jak najwięcej dobroci?

Palma kokosowa

Palma kokosowa jest drzewem pochodzącym z Polinezji, ale obecnie rośnie na wybrzeżach w całej strefie tropikalnej. Nad południowym Pacyfikiem kokos był uprawiany już 4000 lat temu. Owocem palmy kokosowej jest kokos (łac. Cocos nucifera). Mimo iż potocznie nazywany jest on orzechem kokosa, to tak naprawdę należy do pestkowców. Dojrzałe owoce same opadają z drzew i czasami porywane są przez fale oceanu. Przez długi czas mogą przebywać w słonej wodzie, pokonując tysiące kilometrów, aż w końcu zostają wyrzucone na brzeg i tam kiełkują. Z tego powodu palma kokosowa szerzy się na tak dużych obszarach.

Nazwa palmy kokosowej w języku literackim starożytnych, średniowiecznych i wczesnonowożytnych Indii to kalpa wryksza, co oznacza „drzewo o tysiącu zastosowań”. Wszystkie jego części są wykorzystywane w codziennym życiu ludzi, mieszkających na obszarach, gdzie uprawiany jest kokos. Palma kokosowa dostarcza włókien, paszy dla zwierząt, oleju i wielu innych jadalnych produktów. Jest także unikalnym źródłem różnych naturalnych składników leków przeciw różnym chorobom [1].

Kokos – właściwości

Owoce kokosa, czyli jego miąższ i płyn kokosowy, zawierają składniki odżywcze, które są niezbędne dla zdrowia ludzi. Kokos jest bogaty w potas (355 mg), zawiera też pewne ilości wapnia, żelaza, fosforu, magnezu, cynku i sodu. Nie brakuje w nim witamin z grupy B, kwasu foliowego oraz witamin C i E.

Właściwości przeciwutleniające i przeciwzapalne ma większość produktów kokosowych, zwłaszcza woda kokosowa i olej kokosowy. Woda kokosowa zapobiega m.in. uszkodzeniom oksydacyjnym na skutek działania nadtlenku wodoru [4]. Aktywność przeciwutleniająca produktów kokosowych jest związana z obecnością polifenoli.

Ze względu na znaczną zawartość potasu kokos wykazuje działanie kardioprotekcyjne oraz sprzyja obniżeniu ciśnienia tętniczego. Obecny w tym owocu kwas kaprynowy zmniejsza napięcie naczyń krwionośnych i poprawia ich elastyczność [2].

Miąższ kokosa jest bogaty w MCT (średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe), które wykazują pozytywny wpływ na profil lipidowy, podwyższając poziom „dobrego” cholesterolu (HDL) i jednocześnie obniżając ten „zły” (LDL) [2]. Jednak najnowsze badania sugerują, iż spożywanie kokosu nie pozostaje bez wpływu na nasze zdrowie, ze względu na obecność znacznej ilości kwasu laurynowego. Kwas laurynowy zaliczany jest do MCT, ale w przeważającej ilości trawiony jest w przewodzie pokarmowym tak jak długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, z udziałem żółci (tylko w 30% trawiony jest tak jak MCT). W badaniach wykazano, że spożywanie oleju kokosowy przyczyniło się do zwiększenia poziomu cholesterolu całkowitego i frakcji LDL, w większym stopniu niż olej roślinny, ale w mniejszym niż masło [5]. Jak wiemy, podwyższony poziom LDL jest istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju chorób sercowo-naczyniowych. Spożycie miąższu i płynu kokosowego przy przestrzeganiu zasad prawidłowego żywienia i codziennej aktywności fizycznej nie prowadzi do niepożądanych skutków sercowo-naczyniowych [5].

Kokos charakteryzuje się również innymi właściwościami leczniczymi, m. in. wykazuje działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe, przeciwgrzybiczne, przeciwpasożytnicze, przeciwmiażdżycowe, przeciwzakrzepowe, chroni komórki wątroby oraz wzmacnia odporność organizmu [1].

Jak wybrać świeżego kokosa?

Wybierając kokosa, warto zwrócić uwagę na jego wygląd. Dojrzałe owoce mają brązowy kolor i trzy wyraźne, okrągłe wgłębienia. Należy sprawdzić, czy kokos nie jest pęknięty i czy wokół wgłębień nie zebrała się pleśń. Przed jego zakupem powinno się nim potrząsnąć. Jeśli słychać przelewanie się płynu zwanego mleczkiem kokosowym, oznacza to, że kokos jest świeży. Suchy w środku kokos jest już zbyt stary i przeważnie zepsuty.

Jak otworzyć kokosa?

Osoby, które próbowały już kiedyś dobrać się do zawartości kokosa, wiedzą, jak trudnym może okazać się to wyzwaniem. Przed otworzeniem kokosa najlepiej wywiercić w twardej skorupie otwór i wylać mleczko kokosowe. Uzyskany w ten sposób płyn najlepiej jest pić dobrze schłodzony. Jest on orzeźwiający i pożywny (zawiera wapń oraz magnez). Po opróżnieniu kokosa można przystąpić do jego otwierania. Najlepiej jest owinąć go ścierką lub ręcznikiem, położyć na podłodze i rozbić jednym celnym uderzeniem młotka. Uderzenie nie powinno być zbyt mocne, tak, aby kokos podzielił się na kilka większych kawałków, a nie na tysiąc drobniutkich części.

Z otwartego kokosa można wyskrobać śnieżnobiały miąższ – jest to bielmo nasienia. Jego oddzielenie od twardej skorupy będzie dużo łatwiejsze, jeżeli kawałki kokosa umieścimy na kilka minut w piekarniku nagrzanym do 150˚C. Po oddzieleniu bielmo można posiekać lub zetrzeć na tarce.

Gdy chcemy przechowywać otwarty kokos, warto jego kawałki owinąć folią spożywczą bądź umieścić w szczelnym pojemniku i schować do lodówki. Najlepszym smakiem charakteryzuje się świeżo otwarty kokos, jest wówczas bardzo soczysty i aromatyczny.

Wiórki i płatki kokosowe

Wysuszony miąższ kokosa sprzedawany jest w postaci wiórków lub płatków kokosowych. Produkty te są doskonałym dodatkiem do wielu potraw.

Wiórki i płatki kokosowe są wysokokaloryczne (ok. 700 kcal / 100g), dlatego też mało kto zdaje sobie sprawę z tego, że obydwa te produkty mogą być wartościowym elementem diety. Dzieje się tak głównie za sprawą błonnika pokarmowego, którego zawartość w tym produkcie jest dość wysoka (16,3 g). Odpowiednia ilość spożytego błonnika wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu pokarmowego, reguluje poziom glukozy we krwi, a także wspomaga odchudzanie, obniżając łaknienie. Opisywane produkty z kokosa zawierają ok. 67 g tłuszczu, większość z nich stanowią nasycone kwasy tłuszczowe, ale – w przeciwieństwie do tłuszczów nasyconych pochodzenia zwierzęcego – przyspieszają one metabolizm i nie wykazują tendencji do odkładania się w postaci tkanki tłuszczowej. Tłuszcze zawarte w wiórkach i płatkach kokosowych zamieniają się bezpośrednio w energię, dlatego też polecane są osobom ciężko trenującym, głównie siłowo.

• Wiórki kokosowe są znane przede wszystkim przez wszystkich miłośników słodkich wypieków. Ale w niewielkich ilościach mogą być też świetnym elementem urozmaiconej diety. Dodawać je można do porannej owsianki, koktajlu czy jajecznego omleta, uzupełniając tym samym podaż potasu, fosforu, magnezu czy kwasu foliowego.
• Płatki kokosowe można wykorzystać na wiele sposobów, np. dusząc w nich warzywa, jako dodatek do ryżu podkreślający jego smak czy jako panierka do ryb lub kurczaka. Warto przygotować pełnowartościową owsiankę z płatkami kokosowymi albo kokosowy shake, który może okazać się znakomitym sposobem na zdrowy, bezalkoholowy drink.
  

Choć kokos to tropikalny owoc spożywany w wielu krajach, my także uwzględniajmy go w naszej codziennej diecie. Przekonuje do tego jego pozytywny wpływ na układ sercowo-naczyniowy, działanie przeciwbakteryjne, przeciwwirusowe oraz przeciwpasożytnicze. Produkty z kokosa są wartościowym elementem diety, nie przesadzajmy jednak z ilością dodawanych do potraw wiórków czy płatków kokosowych ze względu na ich kaloryczność.