Zespół Gilberta – leczenie oraz dieta

Aktualizacja: 29 kwietnia, 2024

Zespół Gilberta (GS) to genetyczne schorzenie, które nie zagraża życiu. Charakteryzuje się występowaniem we krwi podwyższonego stężenia niesprzężonej bilirubiny, w związku z czym wywołuje okresowo występujące zażółcenie skóry i oczu. Poza tym mogą występować także zmęczenie, utrata apetytu, zespół jelita drażliwego czy nudności. Jakie jest dzisiejsze stanowisko medycyny wobec GS i czy w zapobieganiu nieprzyjemnym skutkom hiperbilirubinemii może pomóc właściwe żywienie?

Zespół Gilberta – leczenie

Zespół Gilberta nie wymaga leczenia farmakologicznego. Nie jest to groźne schorzenie, o czym najlepiej świadczy fakt, że u wielu osób ten defekt genetyczny pozostaje nierozpoznany i nie wpływa znacząco na codzienne życie. Wykazać należy jednak ostrożność w stosowaniu niektórych medykamentów u osób zdiagnozowanych. UGT to enzym, którego ilość w przebiegu GS jest obniżona. Prócz funkcji jaką pełni w usuwaniu bilirubiny z organizmu, odpowiada także za metabolizm niektórych substancji. Irynotekan to lek stosowany w leczeniu nowotworu jelita grubego. Z racji udziału UGT w detoksykacji organizmu z pochodnych irynotekanu, może on wywołać efekty toksyczne, takie jak biegunka, a nawet uszkodzenie szpiku kostnego u osób z GS. Nie dość jednoznaczne są doniesienia o negatywnych konsekwencjach i ryzyku toksycznego uszkodzenia wątroby na skutek zażywania paracetamolu. Przesłanki nie są wiążące, lecz mając je na uwadze być może warto wybrać inny lek z grupy NLPZ. Ponadto pewne czynniki mogą zwiększyć szansę wystąpienia niepożądanych objawów, jak zmęczenie, żółtaczka, nudności. Do takich zaliczamy: infekcje, duży wysiłek fizyczny, brak snu, stres psychiczny. Unikając ich można zapobiec kolejnym epizodom hiperbilirubinemii. Osoby z Zespołem Gilberta szczególnie powinny dbać o wzmacnianie swojej odporności, a to wiąże się przede wszystkim z właściwym żywieniem i troską o mikroflorę jelitową. Zwłaszcza w tym przypadku ważna jest suplementacja probiotykami w trakcie i kilku tygodni po ewentualnej antybiotykoterapii.

Zespół Gilberta – dieta

Na szczęście GS nie wymaga stosowania specjalnej diety. Nie zwalnia to jednak z przestrzegania zasad racjonalnego żywienia. Uwagę należy skupić na kilku aspektach codziennego jadłospisu:

• regularnym spożywaniu posiłków – głodówka, długie przerwy między posiłkami, obniżona kaloryczność diety – te czynniki zwiększają ryzyko hiperbilirubinemii;
• odpowiednim nawodnieniu, tj. około 2 litrów wody dziennie – odwodnienie także sprzyja występowaniu nadmiernej ilości bilirubiny we krwi;
• ograniczeniu przetworzonych produktów, głównie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów i cukrów;
• spożywaniu składników wspomagających pracę wątroby i układ odpornościowy.

Składniki, którym przypisuje się niebagatelny wpływ na zdrowie, to m.in. sulforafan, likopen,  karotenoidy, antocyjany. Choć ich nazwy chemicznie brzmią tajemniczo odnajdziemy je w spożywanych codziennie owocach i warzywach.

• Sulforafan to związek występujący w roślinach krzyżowych, a głównym jego źródłem są brokuły. Zainteresowanie budzi przede wszystkim ze względu na swoje właściwości przeciwnowotworowe, m.in. hamowanie zdolności do przerzutów komórek raka piersi czy hamowanie rozwoju czerniaka. Może znaleźć zastosowanie nie tylko w leczeniu, ale także w prewencji nowotworów, zwłaszcza dzięki wspomaganiu mechanizmów detoksykacyjnych organizmu, dzięki czemu wspiera działanie wątroby.
• Likopen – występuje głównie w pomidorach. Najwyższe stężenie likopenu we krwi odnotowuje się wśród Włochów i Greków. Związek ten, należący do grupy karotenoidów zasługuje na uwagę przede wszystkim z powodu coraz większej liczby dowodów wskazujących na jego działanie przeciwnowotworowe (m.in. w przypadku raka wątroby). Podobnie jak sulforafan moduluje aktywność enzymów detoksykacyjnych, dzięki czemu zapobiega uszkodzeniom komórek.
• Antocyjany – substancje nadające barwę roślinom. Niektóre działają skutecznie przeciwbakteryjnie i przeciwwirusowo. Zwłaszcza istotne jest to w przypadku zakażenia wirusem zapalenia wątroby typu A lub B, gdzie mogą wspomóc wyciszenie stanu zapalnego. Do źródeł antocyjanów zaliczamy np. winogrona, buraki,  aronię, czarne porzeczki i wszystkie inne o barwie czerwonej i ciemniejszej.

Z racji tego, że wątroba jest organem w pierwszej kolejności eliminującym z organizmu toksyny jak i pełni niezwykle istotne funkcje odpornościowe (w hepatocytach odbywa się m.in. pochłanianie bakterii, grzybów, wirusów przez fagocyty) koniecznym jest przestrzeganie zasad higieny oraz unikanie możliwości zakażenia patogenami. W związku z tym istotne jest nabywanie żywności z zaufanych źródeł. Najlepiej wybierać owoce i warzywa sezonowe z upraw krajowych. Proces transportu niesie ze sobą ryzyko powstawania pleśni czy rozwoju bakterii na powierzchni produktów. Niedopuszczalne jest rozmrażanie i ponowne zamrażanie owoców i warzyw, co także grozi zatruciem.

Życie z Zespołem Gilberta nie wymaga przestrzegania uciążliwych zaleceń. Mimo to, osobom z GS zaleca się szczególną dbałość o dietę i odporność. Codzienny jadłospis powinien obfitować w kolory i być przede wszystkim smaczny. Na szczęście nie są to warunki trudne do spełnienia.