Lecytyna – działanie, skutki uboczne. Lecytyna na pamięć

Lecytyna to mieszanina związków, w skład której wchodzą fosfolipidy. Jednym z dominujących jest fosfatydylocholina. Fosfolipidy zbudowane są z cząsteczki glicerolu połączonej z dwoma kwasami tłuszczowymi oraz z jedną resztą fosforanową, do której z kolei przyłączona jest np. cholina. Wchodzą w skład błony komórkowej każdej komórki – co jednoznacznie świadczy o tym, że są nam do życia niezbędne. Cholina, której źródło stanowi lecytyna – pełni rolę także prekursora acetylocholiny – bardzo istotnego neurotransmitera.

Działanie lecytyny

Lecytynie, jako źródle choliny, można przypisać kilka właściwości. Po pierwsze, jak wspomniano wyżej, jest ona składnikiem błon wszystkich komórek. Właściwe zaopatrzenie w cholinę w czasie ciąży jest niezwykle istotne dla prawidłowego rozwoju układu nerwowego dziecka. We współpracy z kwasem foliowym znosi szkodliwe działanie homocysteiny – związku, który zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia, w tym miażdżycy. Cholina jest także niezbędna do syntezy acetylocholiny – neurotransmitera. Niedobory choliny mogą powodować nadmierne gromadzenie się cholesterolu i triglicerydów w wątrobie, także stany lękowe, bóle głowy a nawet zaparcia.

Lecytyna dla dzieci

Tytułowy związek jest nam potrzebny tak naprawdę już od pierwszych tygodni życia. O odpowiednią zawartość lecytyny w diecie powinny zatroszczyć się szczególnie kobiety ciężarne. Cholina jest bowiem niezbędna w prawidłowym formowaniu się komórek progenitorowych (macierzystych, zdolnych do różnicowania się w różne typy komórek). Co ciekawe, kobiety przed menopauzą z racji ciągłej produkcji estrogenów nie potrzebują dostarczać tego związku w ilości takiej jak mężczyźni czy kobiety, które przeszły menopauzę. To dlatego, że estrogeny stymulują wewnętrzną syntezę choliny. Niestety – część kobiet ma genetycznie uwarunkowaną blokadę endogennej syntezy. W trakcie ciąży i laktacji cholina jest dostarczana do płodu przez łożysko, przez co spada jej dostępność dla matki, a tym samym rośnie zapotrzebowanie na produkcję wewnętrzną i przyjmowanie jej z zewnątrz. Sprawdzono jaki wpływ ma spożycie choliny w pierwszym i drugim trymestrze ciąży na pamięć wzrokową dziecka w wieku 7 lat. Okazało się, że im wyższe było spożycie w pierwszych dwóch trymestrach przez matkę – tym lepsze okazywały się wyniki testów wśród ich dzieci. Taką zależność wykazano już wcześniej u szczurów. Cholina w łonie matki może oddziaływać na płód poprzez tworzenie acetylocholiny jak i wpływając bezpośrednio na geny dziecka decydujące o rozwoju układu nerwowego. Nie można popadać w przesadny optymizm, ale warto wspomnieć, że w badaniu pilotażowym prowadzonym na University of Minnesota suplementacja choliną poprawiała zdolność zapamiętywania u dzieci z alkoholowym zespołem płodowym. Jedynym zaobserwowanym skutkiem ubocznym był rybi zapach. Za tę specyficzną woń odpowiedzialna jest trimetyloamina (o której mowa będzie później) syntetyzowana z choliny przez bakterie jelitowe. W Normach Żywienia dla populacji polskiej określono zapotrzebowanie na cholinę dla różnych grup wiekowych.

Zbilansowana i zróżnicowana dieta dostarcza niezbędnej dziennej dawki choliny.

Lecytyna na pamięć

Znaczenie spożycia lecytyny czy choliny w poprawie funkcji poznawczych jest niejednoznaczne. Badania eksperymentalne przeprowadzone do 2003 roku nie wykazały poprawy pamięci u pacjentów z chorobą Alzheimera (AD) czy Parkinsona przy suplementacji lecytyny.  Całkiem niedawno jednak uzyskano korzystne efekty 3 miesięcznej suplementacji fosfolipidów pozyskiwanych właśnie z lecytyny na pamięć i nastrój osób cierpiących na AD. Trudno powiedzieć, czy osobom zdrowym należałoby zalecić suplementację choliną celem poprawy zdolności zapamiętywania. Na pewno może okazać się to pomoce w okresach nasilonego stresu.

Lecytyna – skutki uboczne

Lecytyna, a ściślej biorąc – cholina, może mieć także niekorzystne właściwości. Związek ten w przewodzie pokarmowym pod wpływem bakterii jelitowych może zostać przekształcony do trimetyloaminy (TMA). Gaz ten jest szybko absorbowany, po czym trafia do wątroby, gdzie zostaje utleniony do TMAO. W badaniach obserwacyjnych wykazano, że im wyższy poziom TMAO tym większe ryzyko zachorowania na choroby układu krążenia. Przypuszcza się, że TMAO może sprzyjać tworzeniu się komórek piankowatych – istotnego elementu blaszki miażdżycowej. Co ciekawe, to w jakiej ilości wytworzymy TMAO po spożyciu choliny (zawartej np. w jajkach) zależy od składu flory bakteryjnej naszych jelit. W eksperymencie, gdzie mierzono wzrost stężenia TMAO po spożyciu konkretnej liczby jaj – u poszczególnych osób spożywających tę samą ilość – różnica w stężeniu substancji była nawet czterokrotna. Czy jajka jako jedno z bogatszych źródeł choliny powinny budzić nasz niepokój? Trudno na ten moment wydać jednoznaczną ocenę. U zdrowych osób spożycie jaj nie jest związane ze zwiększonym ryzykiem chorób serca, w przeciwieństwie jednak do osób chorujących na cukrzycę.

Do najlepszych źródeł lecytyny należą: żółtka jaj, podroby, kiełki pszenicy oraz suche nasiona roślin strączkowych. Zapotrzebowanie na cholinę wzrasta m.in. w stanach dużego napięcia emocjonalnego, stresu i rozdrażnienia. Najlepiej więc zadbać o dobrze zbilansowaną dietę, która dostarczy lecytynę w odpowiedniej ilości.