Nikotyna – mechanizm uzależnienia, sposoby na porzucenie nałogu

Większość uzależnionych ma świadomość ryzyka, jakie powiązane jest z nałogowym paleniem papierosów. Pomijając uporczywy zapach towarzyszący tej przyjemności czy też wysoki jej koszt – niesie ze sobą poważne konsekwencje dla zdrowia. Wielokrotnie wykazano dodatnią korelację pomiędzy stosowaniem nikotyny a występowaniem nowotworów złośliwych płuc, jamy ustnej, przełyku, pęcherza moczowego, trzustki. Sięganie po papierosa  wbrew ogromnej jego szkodliwości stanowi niezbity dowód na potężną siłę tego nałogu.

Nikotyna – uzależnienie behawioralne i fizjologiczne

Uzależnienie od palenia papierosów można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach – behawioralnej oraz fizjologicznej. Ta pierwsza związana jest z psychologicznym i społecznym podłożem nałogu, druga – obejmuje wszelkie procesy zachodzące w organizmie pod wpływem danej substancji. Specyficzna dla nikotynizmu cecha to jego powszechna akceptacja. Palacz pozbawiony jest bardzo istotnego elementu motywującego do walki z uzależnieniem – wykluczenia społecznego. W Polsce liczba palących to około 12 milionów obywateli. Pomimo licznych kampanii społecznych codziennie nawet 500 osób nieletnich zaczyna palić. Jak rozpoznać początek nałogu?

Pytanie to może wydawać się śmieszne, ale nie zawsze sięgając po dwudziestego papierosa tego samego dnia palacz zadaje sobie pytanie, czy rzeczywiście jest w stanie zrezygnować z niego w dowolnej chwili. W początkowym etapie chęć palenia nie jest podyktowana potrzebą utrzymania odpowiednio wysokiego stężenia nikotyny we krwi. Jest najczęściej sposobem na rozładowanie stresu (poznaj inne, proste metody na radzenie sobie ze stresem) czy poprawienie nastroju. Dopiero później pojawia się fizyczna potrzeba tytoniu, przy jednoczesnym wzroście tolerancji (potrzebna jest większa dawka substancji do osiągnięcia tego samego efektu). Warto zatem przyjrzeć się swoim nawykom i rozważyć, w jakich sytuacjach sięgamy po papierosa, jak często mają one miejsce, jaki efekt osiągamy i czy jesteśmy w stanie porzucić ów rytuał. Podejmując decyzję o zaprzestaniu palenia, warto rozważyć kilka metod.

Motywacja do walki z nałogiem

Podstawowym warunkiem osiągnięcia sukcesu jest silna motywacja. Pomocny w określeniu stopnia determinacji w dążeniu do celu może okazać się test dr Schneider. Jest to kwestionariusz składający się z 12 pytań. Jeśli liczba odpowiedzi twierdzących przeważa – najprawdopodobniej osoba jest gotowa, aby podjąć wyzwanie. Dróg do osiągnięcia sukcesu jest kilka. Najprostszą, co nie znaczy najskuteczniejszą, jest zaprzestanie palenia z dnia na dzień.

Test motywacji do zaprzestania palenia dr Schneider

Nie wszyscy uważają tę metodę za słuszną, jednak często sprawdza się przy bardzo silnej potrzebie rzucenia nałogu, podyktowanej np. chorobą. Można także stopniowo ograniczać liczbę wypalanych papierosów. Niezależnie od tego, który sposób wybierzemy – każdy z nich musi iść w parze z kształtowaniem nowych nawyków. Pamiętać trzeba o tym, że papieros spełnia pewną rolą w życiu każdego nałogowca – konieczne jest zatem zidentyfikowanie tej roli i odnalezienie zamiennika. Sytuacjami, które najczęściej budzą ochotę, aby zapalić są – sytuacje stresowe, ukończony posiłek, spożywanie kawy czy alkoholu. W takich przypadkach warto rozważyć wprowadzenie w swój codzienny plan dnia aktywności fizycznej, skutecznie rozładowującej napięcie czy unikać napojów przywodzących na myśl papierosy (zastąpić np. kawę herbatą lub spożywać ją o innych, nietypowych porach). Warto też nagradzać się za każdą wygraną z pokusą bitwę (choć nie zaleca się zastępowania papierosów słodkościami – w krótkim czasie może doprowadzić to do niechcianego przyrostu wagi). Wszystko o czym wspomniano powyżej wymaga dużej samokontroli. Z pomocą we wprowadzaniu zmian w swoim życiu oraz ich stabilizacji przychodzą terapeuci.

Grupy wsparcia dla rzucających palenie

Istotą grup wsparcia dla osób zmagających się z nałogiem palenia papierosów jest edukacja oraz implantacja nowych nawyków. Ponadto terapia umożliwia także wymianę doświadczeń. Takie zajęcia są ważne także dlatego, że bardzo często środowisko bywa nieprzychylne w procesie rzucania palenia. Trudno wygrać z uzależnieniem, kiedy w domu czy pracy stykamy się z ludźmi którzy palą, wzmagając tym samym naszą chęć zapalenia. Cała walka z nałogiem opiera się na motywacji i świadomych zmianach wprowadzanych w życie. Można jednak wzbogacić ten proces o inne metody – znacznie prostsze, jednak o wątpliwej skuteczności – jak akupunktura czy hipnoza. Prawdopodobnie ich korzystne działanie w większości przypadków to jedynie efekt placebo. Jeśli nawet – może warto spróbować? Hipnoza opiera się na „zaszczepianiu nieświadomej sugestii, która popsuje komfort palenia”. Akupunktura z kolei polega na nakłuwaniu odpowiednich części ciała – w tym przypadku nosa, celem  wywołania odrazy do nikotyny (poprzez zmniejszenie ukrwienia układu oddechowego). W dzisiejszych czasach z pomocą przychodzi także przemysł farmaceutyczny. Nikotynowa Terapia Zastępcza – to kolejny sposób wspomagający dążenie do abstynencji.

Nikotynowa Terapia Zastępcza (NZS)

Choć jest to niekwestionowane osiągnięcie naszych czasów, nie stanowi rozwiązania problemu. NTZ ma na celu utrzymanie we krwi stałego stężenia nikotyny. U osoby wypalającej 20 szt. papierosów dziennie stężenie nikotyny we krwi wynosi średnio 300 ng/ml. Nagłe zaprzestanie palenia i związany z tym spadek owego stężenia powoduje szereg objawów odstawiennych, takich jak: spadki ciśnienia tętniczego, zwolnienie czynności serca, wzrost masy ciała, zaburzenia snu, uwagi i pamięci. Dzięki NTZ ilość nikotyny w surowicy będzie zmniejszała się stopniowo, co pozwoli uniknąć większości nieprzyjemnych skutków ubocznych. Ta forma leczenia dostępna jest w postaci tabletek, gum do żucia czy plastrów. Należy pamiętać jednak, iż nie jest to cudowny środek pozwalający bez wysiłku porzucić nałóg. Daje on nam zaledwie komfort fizyczny, natomiast nie niweluje zupełnie chęci sięgnięcia po papierosa i nie zmienia przyzwyczajeń. Stanowić ma jedynie pomoc w zmianie szkodliwych nawyków.

Najlepszym połączeniem w większości przypadków jest zatem NTZ oraz terapia behawioralna  umożliwiająca zmianę pewnych zachowań będących elementem nałogu. Jeżeli podjąłeś decyzję o rzuceniu palenia, najlepiej skontaktuj się ze swoim lekarzem, który pozwoli wybrać Ci najodpowiedniejszą dla Ciebie ścieżkę. Nigdy nie jest za późno na konstruktywne zmiany, a jak powiedział Brian Tracy:

Twoje życie staje się lepsze, tylko, gdy Ty stajesz się lepszym.