Menopauza – pierwsze objawy, domowe sposoby, zioła, dieta. Jak długo trwa menopauza?

Aktualizacja: 10 marca, 2025

Ciężko uwierzyć, ale około 100 lat temu, kobiety nie dożywały okresu menopauzy. Obecnie średnia długość życia kobiet wydłużyła się do ok. 80 roku życia, zatem czas po menopauzie stanowi ok. 1/3 życia przeciętnej mieszkanki globu.

W jakim wieku jest menopauza?

Na początku warto zaznaczyć, że zwiastuny nadchodzącej menopauzy, kobiet może zauważać w postaci nieregularnych cykli miesięcznych, już na kilka lat przed wystąpieniem klimakterium. W krajach rozwiniętych średni wiek wystąpienia menopauzy u kobiet przypada na 51. rok życia, natomiast u Polek, menopauzę najczęściej rozpoznaje się w wieku 49 lat. Na czas wystąpienia menopauzy ma wpływ styl życia oraz sposób żywienia, palenie papierosów oraz picie alkoholu. Im zdrowsza dieta, więcej aktywności fizycznej i mnie używek, tym menopauza występuje najczęściej później. Wpływ na obniżenie wieku wystąpienia menopauzy mają również status socjoekonomiczny oraz krótkie i nieregularne cykle miesiączkowe.

Pierwsze objawy menopauzy

Menopauzę stwierdza się w momencie, gdy u kobiety w wieku powyżej 40. roku życia obserwuje się brak kolejnych 6-ciu krwawień miesięcznych. Objawy towarzyszące menopauzie są charakterystyczne, jednak zgodnie z wynikami badania pt. „Polki a menopauza 2016 – www.leczklimakterium.pl” przeprowadzonego przez Instytut Badawczy ARC Rynek i Opinia, na grupie kobiet w wieku 45–55 lat, niemal 24% badanych oznajmiła, że ma trudność w rozpoznaniu u siebie typowych objawów dla menopauzy. Kobiety biorące udział w badaniu najczęściej kojarzyły menopauzę z takimi objawami jak wahania nastroju, uderzenia gorąca, problemy ze stawami i ze snem.

Zmiany w organizmie kobiety w okresie menopauzy dotyczą praktycznie wszystkich biologicznych aspektów jej życia. Dotyczą one zaburzeń metabolizmu węglowodanów oraz lipidów, następują zmiany w kośćcu, obserwuje się ponadto zmiany naczynioruchowe oraz zmiany psychiczne. Bardzo częstą dolegliwością są nocne poty, uderzenia gorąca, które dotyczą aż 80% mieszkanek Danii i 50% kobiet w Stanach Zjednoczonych. Niektóre badania wskazują na nietrzymanie moczu, częstsze zakażenia układu moczowego oraz suchość pochwy. Kobiety skarżą się na zaburzenia koncentracji, pamięci oraz obniżenie nastroju, bezsenność i trudność w podejmowaniu decyzji. Częstsza w tej grupie jest również depresja. Menopauza silnie wiąże się również z obniżeniem masy mineralnej kośćca, zwiększa się ryzyko złamań, czemu towarzyszy diagnoza osteoporozy. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się obniżenie cholesterolu frakcji HDL, przy jednoczesnym wzroście cholesterolu całkowitego i LDL oraz trójglicerydów, co zwiększa ryzyko chorób serca. Ponadto zaburzenia metabolizmu węglowodanów, insulinooporność, co przyczynia się zarówno do zaburzeń lipidowych, jak i zwiększenia ryzyka chorób metabolicznych. W grupie kobiet w wieku pomenopauzalnym obserwuje się wzrost odsetka pań z nadwagą lub otyłością, gdyż obniża się podstawowa przemiana materii i wydatki energetyczne związane z aktywnością fizyczną, ponadto nadciśnieniem tętniczym oraz cukrzycą typu 2.

Domowe sposoby na menopauzę

W okresie menopauzy kobieta powinna szczególnie o siebie zadbać. Warto stosować zdrową i bogatą w warzywa i owoce dietę. Pić ziołowe herbatki zamiast kawy i czarnej herbaty, które mogą powodować wzrost ciśnienia tętniczego i uderzenia gorąca. Zalecane są spacery oraz aktywność fizyczna, gdyż podstawowa przemiana materii obniża się, co przy zachowaniu dotychczasowego sposobu żywienia, może skutkować nadwagą lub otyłością. Należy również pamiętać o piciu odpowiedniej ilości wody, która nawadnia organizm. W tym okresie zalecam, aby kobiety nie rezygnowały z dotychczasowych przyjemności życia. Pasje czy też lubiana praca, kontakt z ludźmi pomogą na dłużej zachować kobiecie wewnętrzną młodość, która drzemie w każdej z nas.

Zioła na menopauzę

W opozycji do budzącej liczne kontrowersje zastępczej terapii hormonalnej, kobietom w okresie menopauzy zaleca się korzystanie z licznych ziół, których korzystne działanie łagodzące objawy klimakterium stwierdzono w badaniach klinicznych. Najważniejszymi substancjami obecnymi w roślinach polecanych w łagodzeniu objawów menopauzy są fitoestrogeny, czyli związki, które w swojej budowie chemicznej przypominają produkowane w organizmie kobiety estrogeny, a których ilość w czasie menopauzy znacznie się obniża.

1. Pluskawica gronista – pomaga w łagodzeniu uderzeń gorąca, drażliwości, wahań nastroju i zaburzeniach snu. Niestety jej długotrwałe przyjmowanie wiąże się ze skutkami ubocznymi w postaci zaburzeń widzenia, nudności, wymiotów oraz problemów z układem krążeniowym. Panie ze stwierdzonymi chorobami nerek, wątroby oraz nadciśnieniem tętniczym powinny skonsultować się z lekarzem przed zastosowaniem preparatów z dodatkiem pluskawicy.
2. Kończyna łąkowa – zawiera izoflawony (fitoestrogeny), które wpływają na różnicowanie osteoklastów, czyli komórek „kościogubnych”. Na początku stosowania posiada właściwości łagodzące wyrzuty gorąca, jednak po upływie 12. tygodniu w badaniu kontrolowanym próbą placebo, nie stwierdzono różnic między grupą zażywającą preparaty z kończyny łąkowej a placebo. Co ciekawe charakteryzuje się spośród wszystkich roślin zalecanych w okresie menopauzy, najwyższym powinowactwem do receptorów estrogenowych.
3. Soja – zawiera izoflawony zaliczane do fitoestrogenów, które wykazują wysokie powinowactwo do receptorów estrogenowych. Soja wykazuje działanie ochronne na układ sercowo-naczyniowy, przyczyniając się do stabilizacji profilu lipidowego krwi. Co ciekawe w badaniu Pottera i wsp. po obserwacji grupy kobiet stosujących przez 24 tygodnie dietę wzbogaconą o izoflawony sojowe, stwierdzono wyższą mineralizację odcinka lędźwiowego kręgosłupa niż przed badaniem.
4. Ostropest plamisty – w badaniach El-Shitany i wsp. na szczurach stwierdzono, że obniża utratę kośćca, zabezpieczając przed osteoporozą.
5. Pieprz metystynowy – pomaga w obniżeniu lęku i objawów depresji. Niestety jego spożywanie może objawiać się skutkami ubocznymi, takimi jak rozszerzenie źrenic, problemy żołądkowe, niepokój, zapalenie wątroby czy też reakcjami alergicznymi.

Menopauza – dieta

W trakcie menopauzy obniżają się wydatki energetyczne organizmu kobiety, co wynika z wieku oraz niższej aktywności fizycznej, dlatego dieta kobiety powinna być mniej kaloryczna, ale równocześnie pełnowartościowa, różnorodna i smaczna. Prawidłowa dieta powinna dostarczać wszystkich niezbędnych składników odżywczych tj. białka węglowodanów oraz tłuszczu, witamin, składników mineralnych i wody. Białko najkorzystniej czerpać z chudego mięsa, chudych i tłustych ryb morskich, jaj oraz produktów mlecznych o średniej zawartości tłuszczu. Źródłem dobrych węglowodanów będą produkty wykonane z pełnego ziarna, czyli ciemne makarony, różnorodne kasze, ryż, pieczywo mieszane lub żytnie, płatki zbożowe. Dostarczają one również cennego błonnika pokarmowego oraz witamin z grupy B, które wspierają układ nerwowy. Źródłem tłuszczu powinny być oleje roślinne i oliwa z oliwek dodawane do potraw w niewielkiej ilości oraz naturalne, niesolone orzechy, nasiona i pestki.

Zgodnie z wynikami pięcioletniej obserwacji osób spożywających i nie spożywających orzechów opublikowanych w bieżącym roku w “European Journal of Nutrition” stwierdzono, że osoby, które każdego dnia jadały orzechy miały niższą masę ciała w porównaniu do osób, które ich nie spożywały i jednocześnie o 5% niższe  ryzyko rozwoju nadwagi i otyłości w przyszłości. Należy ponadto pamiętać, aby jadać minimum 2 porcje owoców oraz 3 warzyw dziennie, 3 porcje produktów mlecznych (tj. mleko, jogurt, kefir, maślanka, ser żółty i twarogowy), które zapobiegają wystąpieniu osteoporozy.

Menopauza jest nieodłącznym elementem życia każdej dojrzałej kobiety. Im wyższą świadomość dotycząca tego okresu życia ma kobieta, tym lepiej będzie przygotowana by poradzić sobie z nieprzyjemnymi objawami towarzyszącymi klimakterium.