Głóg – dwuszyjkowy i jednoszyjkowy. Działanie głogu i przeciwwskazania

Aktualizacja: 11 marca, 2025

Wiosną zachwyca pięknem białych bądź bladoróżowych kwiatów, jesienią zaś czerwienią owoców wzbogaca krajobraz pól, bezdroży, parków i ogrodów… Mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż Crataegus sp. w kulturze Zachodu od setek lat uznawany jest za jedną z najstarszych roślin farmaceutycznych.

Głóg jednoszyjkowy, dwuszyjkowy

Ach, róży! ach, róży!

wśród ziemi rozłogów

w tej życia podróży

tak wiele jest głogów.

Głóg jest rodzajem należącym do rodziny Rosaceae. Nazwa botaniczna tej rośliny pochodzi z języka greckiego „kratos”, co oznacza twardość, siłę (drewna). Głóg występuje praktycznie w całej Europie, gdzie w postaci krzewów czy niewielkich drzew wzbogaca krajobraz lasów, przydrożnych pól, parków miejskich i ogrodów. Choć na świecie występuje ponad dwieście gatunków głogu, w naszym kraju rośnie zaledwie kilka z nich, a do najbardziej znanych należą głóg jednoszyjkowy (Crataegus monogyna), głóg dwuszyjkowy (Crataegus laevigata) oraz mieszaniec tych dwóch gatunków – głóg pośredni (Crataegus media). Od setek lat przetwory z głogu, jak i świeże owoce wykorzystywano w profilaktyce i leczeniu rozmaitych schorzeń sercowo-naczyniowych. W aptekach i sklepach zielarskich dostępne są zarówno suche surowce owoców i kwiatostanów w postaci ziół  do zaparzania, jak również standaryzowane wyciągi z liści Crataegus oxyacantha. Owoce pozyskiwane są jesienią, na przełomie września i października, choć takowe utrzymują się na drzewach nawet do pierwszych mrozów. Stanowią one doskonały surowiec do sporządzania przetworów: dżemów, marmolad, galaretek; a także  kompotów, herbat, win, nalewek i cukierków.

Działanie głogu

Według doniesień literaturowych zarówno owoce, jak i kwiaty głogu charakteryzują się bogactwem związków chemicznych o wysokiej aktywności biologicznej, które są odpowiedzialne za właściwości lecznicze tej rośliny. Związki te, nazywane polifenolami, wyróżniają się wysokim potencjałem przeciwutleniającym. W etnomedycynie ludowej odwar z owoców, napar z kwiatów i nalewkę stosowano w leczeniu szeroko pojętych schorzeń sercowo-naczyniowych, skórnych, metabolicznych, układu moczowego i pokarmowego (biegunka, niestrawność) [4].  Liczne badania wskazują, iż ten z natury pospolity, ciernisty krzew wykazuje działanie ochronne na mięsień sercowy, powoduje on bowiem rozkurcz naczyń wieńcowych, zmniejszając napięcie ich ścian. Przetwory z głogu stosowane są pomocniczo w przewlekłej niewydolności naczyń wieńcowych, zaburzeniach rytmu serca u osób starszych, dławicy piersiowej, arytmii i nadciśnieniu [1]. Na uwagę zasługuje również działanie hipolipemiczne, hipercholesterolomiczne, przeciwmiażdżycowe i hipotensyjne tej rośliny [2, 3]. Warto wiedzieć, iż  wyciągi z kwiatostanów głogu działają uspokajająco i kojąco na system nerwowy. W kwiatach głogu znajdują się znaczące ilości witaminy C, i z tej uwagi Crataegus sp bywa stosowany jako środek wzmacniający odporność organizmu zwłaszcza w okresie jesienno-zimowych zachorowań.

Przepis na nalewkę z głogu:

• 100 g świeżego lub suchego surowca
• 300 g ciepłego alkoholu 40%

Stosowanie:

Pić 1–2 razy dziennie po 5–10 ml. Opcjonalnie można wymieszać z miodem gryczanym bądź wrzosowym w proporcji 1:1 [4].

Głóg – przeciwwskazania

Sporządzane z owoców, jak i kwiatostanów głogu domowe przetwory powszechnie uznawane są za bezpieczne i z reguły nie pociągają za sobą działań niepożądanych. W świetle obecnego stanu wiedzy stosowanie preparatów z Crataegus sp. nawet przez dłuższy czas nie powoduje skutków ubocznych. Jednakże z uwagi na hipotensyjne działanie tej rośliny osobom z niskim ciśnieniem zaleca się zachowanie szczególnej ostrożności.

Głóg bez wątpienia stanowi skarbnicę związków o szerokim spektrum aktywności biologicznej, a jego terapeutyczne właściwości dostrzegał już w czasach starożytnych grecki botanik i lekarz Dioskurides. Współcześnie obserwuje się powrót do pradawnych, opartych na surowcach roślinnych metod leczenia, a wielu specjalistów zaleca naturalną suplementację w postaci ziołowych herbatek z owocami głogu bądź sporządzanych tradycyjną recepturą nalewek w celach prozdrowotnych.