Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – objawy i dieta

Aktualizacja: 22 maja, 2024

W chorobach autoimmunologicznych główną rolę odgrywają dwa zjawiska równocześnie występujące w organizmie. Pierwszym jest utrata przez tkanki organizmu ich naturalnej autotolerancji. Jej elementy stają się autoantygenami i uczestniczą w reakcjach immunologicznych. Drugim procesem jest atak ze strony komórek układu odpornościowego na zmienione tkanki, czego skutkiem jest rozwój zapalenia.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby

W wątrobie obserwuje się dużą różnorodność procesów autoimmunologicznych ze względu na obfitość występujących w niej komórek o wysokim potencjale immunologicznym, takich jak komórki kanalików żółciowych, komórki Kupfera oraz limfocyty. Najczęściej diagnozowaną chorobą autoimmunologiczną wątroby jest jej autoimmunologiczne zapalenie, znane również pod skrótem AIH (autoimmune hepatitis). AHI trzykrotnie częściej diagnozuje się wśród kobiet niż mężczyzn.

Rozwój autoimmunologicznego zapalenia wątroby opiera się na utracie przez tkanki wątroby tolerancji autologicznej, co prowadzi do wytwarzania przeciwciał skierowanym przeciwko elementom komórek wątroby, co powoduje jej niszczenie. Autoprzeciwciała biorą udział w procesie uszkodzania hepatocytów, czyli komórek wątroby, w których biorą czynny udział limfocyty T pomocnicze. Limfocyty te produkują interleukiny, czyli związki, które stymulują różnicowanie się limfocytów B w komórki wytwarzające przeciwciała swoiste dla danego antygenu, a także aktywują makrofagi, uruchamiając w ten sposób wiele reakcji immunologicznych prowadzących w konsekwencji do uszkodzenia komórki wątrobowej.

Wyprodukowane przeciwciała stwierdza się w osoczu krwi, co ma znaczenie diagnostyczne i stanowi podstawę do rozpoznania poszczególnych typów choroby. Wielu badaczy przyjmuje podział na dwa typy. Typ 1, kiedy stwierdza się obecność autoprzeciwciał ANA i/lub SMA oraz typ 2, kiedy występują autoprzeciwciała anty-LKM1. Niektórzy autorzy wyróżniają również trzeci typ, w których stwierdza się autoprzeciwciała anty-SLA. Typ 1 autoimmunologicznego zapalenia wątroby częściej występuje u osób dorosłych, natomiast na typ 2 zapadają głównie dzieci w wieku od 2 do 14 lat.

Dodatkowym charakterystycznym wynikiem badań krwi jest hipergammaglobulinemia, czyli stan niedoboru odporności. Opisane procesy powodują zapalne nacieki wątroby z komórek plazmatycznych oraz limfocytów, a także stwierdza się martwicę kęsową, dlatego jest to choroba  nieodwracalna i ma tendencję do postępowania w czasie.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – objawy

Objawy AHI nie są specyficzne, toteż postawienie diagnozy niekiedy zajmuje specjalistom sporo czasu. Objawy autoimmunologicznego zapalenia wątroby są podobne do objawów innych chorób zapalnych tego narządu. Chorym najczęściej towarzyszy męczliwość, ucisk w prawym podżebrzu, świąd skóry, bóle stawów, gorączka. U ok. 70% chorych przebieg choroby jest łagodny lub zupełnie bezobjawowy, do momentu, kiedy pojawiają się pierwsze objawy nadciśnienia wrotnego. Często pierwszym objawem AIH jest zażółcenie powłok skórnych, ogólne osłabienie, spadek apetytu, co związane jest z obniżeniem masy ciała, niewyjaśnione stany podgorączkowe, bóle stawów, a u kobiet powszechne są zaburzenia menstruacji. U większości pacjentów w badaniu fizykalnym stwierdza się powiększoną wątrobę, a u około połowy powiększoną śledzionę. W zaawansowanych stadiach choroby obecne są pajączki naczyniowe na skórze tułowia, oraz rumień dłoni. Co ważne, u ok. 45% chorych obserwuje się występowanie innych, towarzyszących chorób autoimmunologicznych, należą do nich m.in. autoimmunologiczne zapalenie tarczycy, cukrzyca typ 2, wrzodziejące zapalenie jelita grubego, reumatoidalne zapalenia stawów, choroba Leśniowskiego-Crohna, celiakia, niedokrwistość hemolityczna, zapalenie kłębków nerkowych oraz zapalenie osierdzia.

Autoimmunologiczne zapalenie wątroby – dieta

Nie opracowano zaleceń dotyczących odżywiania się osób z autoimmunologicznym zapaleniem wątroby. Leczenie schorzenia opiera się głównie na stosowaniu leków steroidowych. Z uwagi na uszkodzenie narządu, który uczestniczy w detoksykacji krwi, warto zadbać, aby spożywane pokarmy były świeże oraz przygotowywane tuż przed spożyciem. Wątroba odpowiada za trawienie tłuszczów, dlatego gdy jest uszkodzona procesy trawienia tego składnika pokarmowego mogą być utrudnione. Dieta powinna być uboga w tłuszcze, ale nie zupełnie ich pozbawiona. Dobrze tolerowane są tłuszcze MCT, czyli średniołańcuchowe obecne m. in. w oleju kokosowym, a także prawdziwe masło. W niektórych przypadkach warto rozważyć suplementację witamin rozpuszczalnych w tłuszczach A, D, E i K. Jeśli chodzi o obróbkę kulinarną, lepiej gotować oraz piec, a ograniczyć smażenie i spożywanie posiłków grillowanych. Warto wybierać mięsa drobiowe takie jak kurczak i indyk, ponadto ryby, cielęcinę, natomiast zrezygnować ze spożywania mięsa czerwonego: wieprzowiny, wołowiny, ponieważ są tłuste i ciężkostrawne. Należy ponadto zrezygnować ze spożywania napojów alkoholowych i mocnej kawy i herbaty.

Rozpoznawanie chorób autoimmunologicznych jest coraz częstsze, co związane jest m.in. z lepszą jakością metod diagnostycznych oraz większą wiedzą na temat chorób.