Stwardnienie rozsiane (SM) – objawy, przyczyny, badania i leczenie

Aktualizacja: 23 lutego, 2024

Stwardnienie rozsiane jest bardzo poważną i jedną z najczęściej występujących chorób ośrodkowego układu nerwowego. Naprzemienne okresy zaostrzenia i remisji, w całym przebiegu choroby, prowadzą do niepełnosprawności. Klimat, jaki panuje w naszej szerokości geograficznej, sprzyja występowaniu tej jednostki chorobowej, a odsetek zachorowalności jest duży.

Stwardnienie rozsiane (SM)

Stwardnienie rozsiane (SM-slcerosis multiplex) jest ciężką, przewlekłą, demielinizacyjno-zapalną chorobą ośrodkowego układu nerwowego, w której przebiegu dochodzi do demielinizacji oraz degradacji aksonów (włókien nerwowych). Osłonka mielinowa, która pokrywa aksony rozpada się, co powoduje spowolnienie przesyłanych sygnałów, a w konsekwencji nawet całkowity zanik tego procesu. Ta powoli rozwijająca się choroba, atakuje tkankę nerwową mózgu i rdzenia kręgowego.

Sama nazwa choroby wynika z nieregularnego rozmieszczenia stwardniałych ognisk w obrębie ośrodkowego układu nerwowego. Również przebieg choroby nie jest jednolity. Po czasie zaostrzenia, zwykle objawy łagodnieją, a czasem nawet zupełnie ustępują, by znów dynamicznie powrócić. Postęp i rozwój choroby określa się na podstawie okresów rzutów i remisji, ich liczby, intensywności i długości trwania.  

Stwardnienie rozsiane (SM) – objawy

Stwardnienie rozsiane charakteryzuje bardzo duża ilość różnorodnych objawów, a także różne ich nasilenie. Jednym z pierwszych, nietypowym, ale mogącym przepowiadać pojawienie się choroby symptomem, jest ogólne uczucie zmęczenia nie spowodowane wysiłkiem fizycznym czy psychicznym. Ponadto pojawienie się problemów ze wzrokiem, pozagałkowe zapalenie nerwu wzrokowego, widzenie przez mgłę, w późniejszym etapie choroby może nawet doprowadzić do całkowitej ślepoty. Pogorszeniu ulegają także zdolności czuciowe, ruchowe, znacznie pogarszając jakość życia osób z SM, a niekiedy doprowadzając do pełnej niepełnosprawności. Pojawiają się problemy z mową, połykaniem, bóle całego ciała. Ponadto dochodzić może do osłabienia zdolności poznawczych, stanów depresyjnych , wycofania ze społeczeństwa. Dużą trudność zaczynają sprawiać proste czynności, jak oddawanie moczu, niemożność jego utrzymania, zaparcia. Pojawiają się drętwiejące bóle kończyn, ból neuropatyczny, który określany jest jako piekący, bardzo uciążliwy i stały, bardzo trudny do zwalczenia, przynoszący cierpienie pacjentom.

Przyczyny stwardnienia rozsianego

Przyczyn stwardnienia rozsianego upatruje się w wielu czynnikach, ale nie są one jednoznacznie określone. Pierwszym czynnikiem, o którym można mówić jako przyczynie SM, jest szerokość geograficzna, jaką się zamieszkuje. Okazuje się, że osoby zamieszkujące półkule północną, są bardziej predysponowane do zachorowania. Również odsetek chorych na SM, pokazuje, że w określonych szerokościach geograficznych, znacznie więcej występuje osób z tym schorzeniem. Kolejnym istotnym czynnikiem są uwarunkowania genetycznie, występowanie choroby w rodzinie, a szczególnie wśród rodzeństwa. Ponadto najwięcej zachorowań notuje się wśród Europejczyków. Istotnym czynnikiem z punktu widzenia pojawienia się choroby jest wiek. Najczęściej chorują osoby młode, między 20 a 30 rokiem życia. Ponadto notuje się zwiększoną zachorowalność wśród kobiet. Mówi się również o udziale układu immunologicznego w powstawaniu choroby, autoagresji i udziale infekcji wirusowej, ale jak do tej pory hipotezy te nie zostały potwierdzone.   

Stwardnienie rozsiane (SM) – badania

Podstawowym badaniem, które obrazuje zmiany, jakie zachodzą w układzie nerwowym jest tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Pomagają w ustaleniu dynamiki przebiegu choroby, określają miejsca objęte demielinizacją, a także pozwalają prognozować postęp choroby. Testem, który może pozwolić na diagnozę choroby, jest badanie płynu mózgowo-rdzeniowego, które to wykryć może specyficzne białka. Innym badaniem, które również może dać informację o chorobie w pierwszym stadium jest badanie potencjałów wywołanych wzrokowych, słuchowych i somatosensorycznych. Zmiany zachodzące w potencjałach, mogą świadczyć o postępującym uszkodzeniu układu nerwowego.

Stwardnienie rozsiane (SM) – leczenie

Niestety nie istnieje lek, który pozwoliłby na zatrzymanie postępów choroby oraz całkowite wyleczenie. Istnieją jednak środki, które w znacznym stopniu pomagają żyć z chorobą i spowalniają jej ekspansję w ośrodkowym układzie nerwowym. Wiele leków pozwala na przywrócenie pewnych funkcji, jakie zostały utracone w trakcie rzutów choroby (leki steroidowe), a także pozwalają na zmniejszenie dynamiki postępu objawów chorobowych. Jednym z częściej podawanych leków, który moduluje przebieg choroby jest interferon-β. Ponadto w przypadku bardzo szybko postępujących zmian, często stosowane są środki hamujące czynność układu immunologicznego. Bardzo ważna jest także rehabilitacja, która może przynieść dużą ulgę i poprawę stanu zdrowia osób z SM. Istotną rolę odgrywa także zdrowy styl życia, odpowiednio zbilansowana dieta, które zapobiegają otyłości, unikanie infekcji, a także stresów i zmęczenia, zarówno fizycznego jak i psychicznego.

Stwardnienie rozsiane jest bardzo ciężką chorobą, która postępuje i prowadzi do niepełnosprawności. Nie można jej wyleczyć, jedynie spowolnić jej dynamiczny charakter i opóźnić pojawianie się kolejnych objawów. Dotyka głównie ludzi młodych i często na samym początku nie daje wyraźnych objawów. Nie tylko uszkadza organizm pod względem fizycznym, ale także wpływa na psychikę chorego, coraz bardziej separując go od społeczeństwa.