Fas (alkoholowy zespół płodowy) – objawy leczenie. Alkohol w ciąży

Aktualizacja: 11 marca, 2025

Ciąża to okres w życiu kobiety, kiedy w szczególny sposób powinna zwrócić uwagę na to, co spożywa oraz w jakiej ilości, gdyż nie pozostaje to bez wpływu na rozwijający się w jej łonie płód. Spożywanie w trakcie ciąży alkoholu wiąże się z ryzykiem rozwoju wielu poważnych chorób, do których zalicza się FAS.

Alkohol w ciąży

Alkohol etylowy występujący w powszechnie spożywanych trunkach takich jak piwo, wódka, whisky, wino, likiery itd. jest uznawany za truciznę dla organizmu człowieka. Organizm kobiety posiada niższy próg toksyczności alkoholu w stosunku do mężczyzn, co wynika z predyspozycji genetycznych oraz budowy ich organizmu. Po pierwsze, w ciele kobiety znajduje się mniej wody, a po drugie występują różnice w przemianach metabolicznych alkoholu. U kobiet obserwuje się inną aktywność enzymów wątrobowych i żołądkowych, które odpowiadają za trawienie etanolu.

Łożysko kobiety bez przeszkód przepuszcza alkohol do krwi dziecka, a już po 40–60 minutach we krwi płodu obserwuje się takie samo stężenie tej substancji, co we krwi matki. Rozwijający się płód nie ma w pełni wykształconych narządów wewnętrznych, w tym wątroby, oraz szlaków enzymatycznych, dlatego niestrawiony alkohol dłużej przebywa w jego krwioobiegu i zwiększa swoje negatywne działanie na organizm. Warto dodać, że w organizmie płodu aktywność enzymów biorących udział w trawieniu alkoholu jest o 50% niższa niż u osoby dorosłej.

Konsekwencje narażenia płodu na alkohol są poważne w skutkach, gdyż towarzyszą dziecku do końca jego życia. Należą do nich m.in. FAS (Fetal Alcohol Syndrom) oraz jego odmiana dająca mniej objawów FAE (Fetal Alcohol Effect) oraz inne defekty i zaburzenia neurorozwojowe związane z narażeniem na alkohol.

W okresie ciąży kobiety powinny zachować stuprocentową abstynencję, gdyż nie określono bezpiecznej ilości alkoholu do spożycia, dającej gwarancję braku wpływu na rozwijający się płód.

Fas (alkoholowy zespół płodowy)

Fas, czyli alkoholowy zespół płodowy, to grupa umysłowych oraz fizycznych zaburzeń organizmu dziecka, które powstały na skutek działania alkoholu na płód w okresie trwania ciąży. Bezpośrednią przyczyną rozwoju FAS jest spożywanie przez ciężarną napojów alkoholowych zawierających etanol, który jest uznaną substancją teratogenną (negatywnie wpływająca na płód).

Przyjrzyjmy się bliżej, w jaki sposób alkohol przyczynia się do rozwoju zaburzeń psychosomatycznych u płodu. Alkohol powoduje zwężenie naczyń krwionośnych matki, co skutkuje niedostateczną podażą tlenu przez łożysko i niedotlenieniem płodu. Zaburzone zostają ponadto procesy produkcji materiału genetycznego i białek w organizmie dziecka, spowalnia się wewnątrzmaciczny wzrost płodu i różnicowanie komórek budujących tkanki i narządy, co wynika z faktu niedostatecznego dostarczania substancji odżywczych przez łożysko do płodu. Alkohol przyczynia się do zwiększenia stężenia wolnych rodników tlenowych, których nadmiar szkodliwie wpływa na organizm płodu, co przyczynia się do rozwoju chorób metabolicznych. W najgorszym przypadku, alkohol może wywołać rozkurcz macicy, poronienie lub przedwczesny poród, a nawet śmierć matki i/lub płodu.

Objawy zespołu FAS

Objawy FAS są bardzo charakterystyczne. Deficyty można podzielić na te dotyczące wyglądu oraz sfery psychicznej dziecka.

Leczenie zespołu FAS

Zespół FAS należy do schorzeń nieuleczalnych. Szybkie wykrycie choroby tj. przed 6. rokiem życia, dobra atmosfera i brak przemocy w domu oraz szybka pomoc terapeutyczna są czynnikami, które mogą spowolnić rozwój dalszych, typowych dla FAS zaburzeń u dziecka. Zmiany w mózgu, które zaszły nie są możliwe do cofnięcia. Częściowo można pomóc dziecku z FAS podając mu w okresie płodowym cholinę, która jest elementem fosfolipidów budujących m.in. komórki nerwowe (w tym mózg). Jednak najlepszym antidotum w przypadku FAS to zapobiegać, niż leczyć, czyli nie pić alkoholu w trakcie ciąży.

Alkoholowy zespół płodowy rozwinięty u dziecka będzie towarzyszył mu do końca życia. W wyniku licznych zaburzeń dziecko z pozoru niegrzeczne, niechętne do nauki i kontaktu z otoczeniem, w rzeczywistości potrzebuje dużo troski i zrozumienia. W obecnych czasach nie stworzono złotego standardu, który posłużyłby do diagnostyki FAS u dzieci. Diagnoza stawiana jest na podstawie cech wyglądu oraz psychologicznych dziecka w połączeniu z historią alkoholizmu jego mamy.