Domowe sposoby na świerzb

Aktualizacja: 28 lutego, 2024

Choroby pasożytnicze towarzyszą ludzkości niemal od jej początku aż do dziś, nie stanowiąc przy tym zjawiska wyjątkowego. Inwazje pasożytów bowiem, tuż obok niedożywienia, należą do czołowych problemów ochrony zdrowia na świecie. Przykładem pasożytów ludzi i zwierząt są świerzbowce, których dorosłe samice drążą w skórze charakterystyczne „chodniki”.

Świerzb – co to jest?

Jedną z najczęściej występujących dermatoz pasożytniczych jest świerzb. Choroba ta wywoływana jest przez świerzbowca ludzkiego (Sarcoptes scabiei var. hominis), należącego do roztoczy. W języku greckim sarx oznacza błysk, koptein – ciąć, zaś po łacinie słowo scabere oznacza drapać. Nazewnictwo parazytozy i samego pasożyta odwołuje się zatem do dolegliwości świądowych, powodowanych przez świerzbowce, które drążą charakterystyczne tunele w naskórku. Do zarażenia zazwyczaj dochodzi poprzez bezpośredni kontakt ze skórą chorego. Świerzbowiec bowiem drąży korytarze w warstwie rogowej naskórka, co powoduje silne swędzenie. Swędzenie to prowadzi do drapania, a w efekcie do owrzodzeń skóry. Uszkodzona powłoka ciała stwarza odpowiednie warunki i otwiera wrota dla ropotwórczych bakterii. 

Choć za bezpośredni czynnik zakażenia świerzbowcem uważa się kontakt z nosicielem, to do inwazji świerzbu przyczyniają się także m.in.:

– przeludnienie, zwłaszcza w pomieszczeniach sypialnianych;

– obniżona odporność organizmu;

– choroby upośledzające funkcję barierową skóry;

– niski poziom higieny;

– wiek <15 roku życia, świerzb jest szczególnie częsty u niemowląt i małych dzieci;

– pora roku – zimą zakażenia są częstsze aniżeli w miesiącach letnich.

Jak rozpoznać świerzb?

Do kluczowych objawów nasuwających podejrzenie świerzbu zaliczane są dolegliwości świądowe, które nasilają się po rozgrzaniu ciała w godzinach nocnych. Charakterystyczna wysypka umiejscowiona jest najczęściej w przestrzeniach międzypalcowych, na powierzchniach zgięcia nadgarstków, okolicach narządów płciowych u mężczyzn, otoczkach brodawek sutkowych u kobiet, okolicach brzucha, na dłoniach i piętach u niemowląt, a w przypadku dzieci – nawet na całym ciele. 

Diagnostyka choroby opiera się przede wszystkim na stwierdzeniu charakterystycznych objawów na skórze, świądu nasilającego się szczególnie w nocy oraz potwierdzeniu rozpoznania parazytozy w preparacie bezpośrednim z powierzchni zmian skórnych. Pomocnym badaniem w rozpoznaniu świerzbu jest badanie dermatoskopowe, które polega na oglądaniu zmian skórnych za pomocą urządzenia zwanego dermatoskopem. Jako technika łatwo powtarzalna, nieinwazyjna, bezbolesna, nieuszkadzająca naskórka ani skóry jest zalecana szczególnie u osób starszych oraz dzieci [3].

Leczenie octem

Świerzb jest chorobą zakaźną skóry, której nie należy bagatelizować ani testować na własną rękę domowymi sposobami. Niektórzy pacjenci, obok leczenia farmakologicznego, wykorzystują też naturalne sposoby, które opierają się m. in. na smarowaniu miejsc zakażonych octem. Niewątpliwie jednak na pierwszym miejscu zaleca się konsultację lekarską i stosowanie się do zaleceń specjalisty. Nie ulega również wątpliwości, iż trzeba zadbać o swoje najbliższe otoczenie, po to, by pozostali domownicy nie zostali zakażeni.

Wykorzystanie ziół

Wyniki badań doktora Różańskiego potwierdzają zasadność stosowania wyciągów z wrotyczu pospolitego w zwalczaniu świerzbu. W tym przypadku znajdują zastosowanie m.in.: 

• aceton wrotyczowy – Acetonum Tanaceti

Przygotowanie

1 część świeżego mielonego ziela wrotyczu zalać 3. częścią 50% acetonu (aceton rozcieńczyć wodą w stosunku 1:1), wytrawiać 7 dni w szczelnym słoju; przefiltrować. 

Stosowanie

Preparat nadaje się do przemywania skóry trądzikowej i łuszczycowej oraz zakażonej pasożytami (demodex, świerzb). Jest dość silny. 

• Mikstura na oporne zakażenia skóry roztoczami (świerzb, demodex)

Przygotowanie

Do 100 ml nalewki wrotyczowej wlać 100 ml acetonu wrotyczowego, 50 ml spirytusu kamforowego, 10 ml olejku sandałowego i 30 ml oleju rycynowego, wymieszać. 

Stosowanie

Skórę przemywać 2–3 razy dziennie.

1. Nafta wrotyczowa – Naphtha Tanaceti 

Przygotowanie

Pół szklanki świeżego mielonego ziela wrotyczu zalać 200 ml czystej nafty; macerować w szczelnym słoju 7 dni; przefiltrować. Przecedzić. 

Stosowanie

Wcierać w skórę owłosioną przy łuszczycy, wszawicy, nużycy, świerzbie. Nafta wrotyczowa usuwa zaskórniki. Działa przeciwzapalnie, odkażająco i przeciwtrądzikowo [4]. 

Warto podkreślić, iż obecnie w zmaganiach ze świerzbem znajduje zastosowanie także alkoholowy wyciąg z kwiatów wrotyczu, który wchodzi w skład płynu do stosowania zewnętrznego (na skórę) „Artemisol”. Preparat ten dostępny jest w aptekach i sklepach zielarskich.

Nacieranie olejkami

Sposoby domowe stanowią wyłącznie metodę wspomagającą leczenie farmakologiczne. Tuż obok smarowania octem czy preparatami na bazie ziół znajdują zastosowanie także olejki eteryczne, takie jak olejek lawendowy czy cynamonowy z kory, które dodawane są np. do kąpieli.

Łagodzenie objawów w domu 

W leczeniu świerzbu dużą skuteczność wykazują preparaty siarkowe i benzylowe, często również praktykowane są sposoby domowe. Niemniej jednak warto podkreślić raz jeszcze, iż w przypadku zakażenia świerzbowcem należy zasięgnąć porady doświadczonego lekarza. 

Siarka w postaci maści należy do najstarszych leków przeciwświerzbowcowych. U osób dorosłych stosuje się 20% maść siarkową, u niemowląt zaś znajdują zastosowanie preparaty 5%. Wysoką skutecznością charakteryzuje się także maść Wilkinsona zawierająca siarkę i dziegieć. Niestety świąd i zmiany skórne mogą utrzymać się nawet do dwóch tygodni po zakończeniu terapii, ponieważ martwe świerzbowce są obecne w wydrążonych norach aż do momentu fizjologicznego złuszczenia się warstwy naskórka. 

Uzupełnienie leczenia stanowi profilaktyka, której celem jest zmniejszenie ryzyka ponownego zarażenia się i przeniesienia świerzbu na pozostałych domowników. Poniżej przedstawiono kilka zasad niezwykle ważnych działań profilaktycznych.

• Przestrzegaj zasad higieny osobistej!
• Nie zapomnij o częstej zmianie pościeli.

• Pamiętaj o kąpieli całego ciała.

1. Unikaj kontaktu z osobą chorą, jak również używanymi przez nią przedmiotami.
2. W przypadku zakażenia stosuj preparaty siarkowe i benzylowe.

1. Zadbaj o higienę środowiska domowego. Dokładnie sprzątaj i odkurzaj pomieszczenia. Worek z odkurzacza wyrzuć do kosza.
2. Zadbaj o zdrowie i swoją odporność!

Choć świerzb kojarzony jest z chorobą wywołującą poczucie wstydu oraz obawy przed stygmatyzacją, nieleczony niejednokrotnie może trwać miesiącami, a nawet latami. Należy zatem podkreślić, iż warunkiem skutecznej walki z tym medycznym, ale i społecznym problemem jest wdrażanie leczenia i  profilaktyki zarówno u chorych na świerzb, jak i u osób mających z nimi bliski kontakt [3].