Mononukleoza – objawy, leczenie, dieta, przepisy

Aktualizacja: 26 lutego, 2024

„Choroba pocałunków” bywa często różnicowana z paciorkowcowym zapaleniem gardła, toksoplazmozą czy cytomegalowirusem, i z tego też względu w części przypadków jest nieprawidłowo diagnozowana i leczona. Choć u tych najmłodszych może przebiegać niezauważona w sposób bezobjawowy, samoograniczający, to u starszych dzieci i osób dorosłych prezentuje kliniczny obraz chorobowy. Niestety nadal mało kto zdaje sobie sprawę z tego, iż niemalże większa część naszej ludzkiej populacji jest nosicielem wirusa EBV.

Mononukleoza

Wirus Epsteina – Barr (EBV) jest najważniejszym czynnikiem etiologicznym mononukleozy zakaźnej (infectious mononucleosis – IM). Należałoby nawet rzec, iż w świetle aktualnych danych literaturowych ponad 90% populacji światowej przeszło infekcję tym patogenem, niezależnie od miejsca zamieszkania czy statusu ekonomicznego [1]. Do zakażenia dochodzi najczęściej w okresie wczesnego dzieciństwa poprzez kontakt z zakażoną śliną tj. dzielenie się kęsem pokarmu, picie z tej samej butelki czy szklanki [2]. Wirus EBV, należący do rodziny Herpesviridae, przenoszony jest (jak wspomniano powyżej) zarówno przez ślinę (ssanie zanieczyszczonych wirusem przedmiotów – okres wczesnego dzieciństwa; intymne pocałunki – wiek młodzieńczy), drogą kropelkową, jak i przetoczenie krwi czy przeszczepienie zakażonych narządów. Te ostatnie charakteryzują się dość ciężkim przebiegiem, stanowiąc zagrożenie życia osób poddanych immunosupresji.

Mononukleoza objawy

Mononukleoza rozwija się bardzo wolno. Pierwsze symptomy choroby pojawiają się zazwyczaj dopiero po 30–50 dniach od zakażenia. Początkowy jej obraz przypomina zwykłe przeziębienie, niekiedy grypę czy wywołaną przez paciorkowce anginę. W przebiegu mononukleozy obserwuje się występowanie charakterystycznej triady objawów tj. gorączka, zapalenie gardła oraz powiększenie węzłów chłonnych szyjnych. Po kilku dniach utrzymywania się wysokiej gorączki (do 40°C) może wystąpić hepatosplenomegalia [4]. Niektórzy pacjenci skarżą się również na silny ból gardła, brzucha, nudności i wymioty, trudności w połykaniu, brak apetytu oraz bóle mięśniowo-stawowe. Charakterystyczny dla IM obrzęk powiek, nasady nosa i łuków brwiowych jest symptomem dość rzadkim. Choć objawy kliniczne utrzymują się przez okres 16-stu dni, uczucie zmęczenia, znacznego osłabienia i zaburzenia koncentracji mogą dokuczać  jeszcze przez wiele miesięcy.

Mononukleoza – leczenie

Na dzień dzisiejszy nie ma specyficznego sposobu leczenia osób chorych na mononukleozę, postępowanie terapeutyczne w praktyce klinicznej jest wyłącznie objawowe. Opiera się bowiem na ograniczeniu aktywności fizycznej, solidnym wypoczynku jak również podawaniu środków o działaniu przeciwbólowym, przeciwgorączkowym (w razie konieczności), niekiedy także leków działających przeciwzapalnie i mukolitycznie [6]. Nie należy zapominać o odpowiednim nawodnieniu organizmu, zwłaszcza w okresie utrzymywania się podwyższonej temperatury ciała. Zarówno chorym, jak i rekonwalescentom zaleca się unikanie wysiłku fizycznego, celem zapobieżenia pęknięciu powiększonej śledziony.

Mononukleoza – dieta

Postępowanie dietetyczne u chorych na mononukleozę powinno opierać się na założeniach diety łatwostrawnej. Potrawy należy przygotowywać z zastosowaniem odpowiednich technik kulinarnych tzn. takich, które poprawiają strawność składników odżywczych: gotowanie w sposób tradycyjny bądź na parze; pieczenie w rękawie, folii aluminiowej lub pergaminie; dodawanie tłuszczu do potraw po ich przyrządzeniu

Oto kilka praktycznych wskazówek dotyczących żywienia osób chorych na mononukleozę.

1. Zadbaj o różnorodność posiłków. Postaraj się spożywać je regularnie, o stałych porach (4–5 razy dziennie).
2. Z uwagi na często towarzyszący stanom gorączkowym brak apetytu, zadbaj o odpowiedni dobór produktów i potraw, jak również atrakcyjność serwowanych posiłków. W Twoim menu powinny pojawiać się produkty o wysokiej wartości odżywczej, a wśród nich koktajle mleczne, pieczywo pszenne, biszkopty, drobne kasze, jaja ugotowane na miękko bądź ścięte na parze w postaci jajecznicy.
3. Niezmiernie istotnym aspektem w przypadku stanów zapalnych gardła i migdałków podniebiennych jest zapewnienie odpowiedniej konsystencji oraz temperatury spożywanych potraw [3].
4. Unikaj potraw ciężkostrawnych, długo zalegających w żołądku (tłuste: wędliny, mleko, sery, smażone mięso, sosy przyrządzane na zasmażkach, frytki, pączki, czekolada i wyroby czekoladowe, kakao). W zamian wybieraj chude mięso (kurczak, cielęcina, indyk), ryby (dorsz, sandacz, sola, pstrąg), wędliny (szynka, polędwica), słodkie mleko ( do 2% tłuszczu) i jego przetwory.
5. Nie zapomnij o włączeniu do swojego jadłospisu warzyw i owoców. Spożywaj je w formie gotowanej, a także w postaci  musów, puree, przecierów, soków czy nektarów.
6. Pamiętaj o zwiększonym zapotrzebowaniu na płyny i składniki mineralne, zwłaszcza podczas wysokiej gorączki. Śmiało możesz sięgnąć po przegotowaną wodę, niegazowaną wodę mineralną, napar z rumianku, herbatkę z dzikiej róży czy lekko posoloną zupę.
7. Przeznacz maksimum swojego czasu na odpoczynek. Na czas choroby i późniejszej rekonwalescencji zrezygnuj z większego wysiłku fizycznego. Unikaj sportów kontaktowych!

Mononukleoza – przepisy

Pomimo zmniejszonego apetytu na czas choroby niedopuszczalna jest monotonia. W planowanych jadłospisach oprócz szczególnej dbałości o wartość odżywczą pożywienia, należy zadbać o estetykę i atrakcyjność przygotowywanych posiłków. W celu podniesienia atrakcyjności (wizualnej i smakowej) dań, można dodawać do nich łagodne przyprawy, suszone bądź świeże zioła. Niezmiernie ważne jest również uwzględnienie indywidualnej tolerancji produktów i potraw przez chorego.

Dobrym sposobem na urozmaicenie śniadania będą pasty z jaj, twarogu, ryb bądź warzyw. Podane na białym pieczywie, posypane ziołami z pewnością pobudzą apetyt i zachęcą do jedzenia niejednego chorego.

Mononukleoza zakaźna w większości przypadków jest łagodną chorobą wirusową młodych ludzi [4]. Choć leczenie jest wyłącznie objawowe i opiera się głównie na łagodzeniu symptomów chorobowych oraz solidnym wypoczynku, nie należy zapominać o właściwym żywieniu, które z pewnością pozwoli na odzyskanie sił i szybki  powrót do zdrowia. Kończąc niniejsze rozważania warto podkreślić, że genom wirusa EBV (w postaci latentnej) pozostaje w organizmie ludzkim praktycznie do końca życia.