Napoje energetyczne – skład, skutki uboczne. Tauryna w energetykach

Aktualizacja: 20 maja, 2024

Napoje energetyczne stanowią jeden z najpopularniejszych produktów spożywczych o charakterze funkcjonalnym, chętnie konsumowany przez młodzież jak i osoby dorosłe. Ze względu na fakt, że stanowią bogate źródło związków aktywnych biologicznie, a także łatwoprzyswajalnych form węglowodanów, ich przyjmowanie nie pozostaje obojętne dla organizmu i może w konsekwencji prowadzić do uzależnień czy chorób na tle metabolicznym. W dzisiejszym artykule weźmiemy pod lupę skład oraz potencjalne skutki uboczne napoi energetycznych. Zapraszamy do lektury!

Napoje energetyczne

Popularne „energetyki” poprzez zawarte w nich substancje czynne mają za zadanie poprawiać koncentrację i wydolność,  usprawnić metabolizm oraz czas reakcji na różne bodźce, a nawet opóźnić skutki zmęczenia. Nie dziwi zatem fakt, że największą grupę odbiorców stanowią osoby młode (głównie studenci), osoby aktywne fizycznie czy pracownicy fizyczni.

Z badań wynika, że pierwsze napoje energetyczne były produkowane już w latach 60. Popularny w Japonii „Lipovitan” zawiera w swoim składzie aż 2–3 g tauryny i 300 mg argininy.  Choć skład „energetyków” znacznie ewoluował od tamtego czasu, to pewne podstawy, jak chociażby zawartość wspomnianej tauryny czy innych substancji pobudzających, pozostał niezmienny. W czasach obecnych prężnie działający rynek stał się bardzo urozmaicony. W samej Polsce możemy wyróżnić blisko 50 różnych marek napojów energetycznych. Do najpopularniejszych zalicza się m.in:Napoje energetyczne – skład, skutki uboczne. Tauryna w energetykach

• BE Power
• Black
• Burn
• Monster
• Ozone
• Tiger
• Redbull

Producenci czołowych marek stawiając na agresywną kampanię reklamową angażującą sportowców – m.in. Mike Tyson (boks), Joanna Jędrzejczyk( MMA) czy Adam Małysz (Skoki narciarskie) spopularyzowali tego typu napoje do tego stopnia, że na przestrzeni lat 2007–2017 ich konsumpcja wykazywała stałą tendencję wzrostową.

Skład energetyków

Właściwościom pobudzającym, bez względu na markę napoi energetycznych, podporządkowany jest określony skład. Bazę niemal każdego napoju stanowi kofeina. Związek ten zaliczany jest do alkaloidów purynowych (zaraz obok guarany), wywołujących w organizmie stan zbliżony jego odpowiedzią na sytuacje stresowe. Naukowcy słusznie zaobserwowali, że ma to związek z wydzielaniem katecholamin (głównie adrenaliny, noradrenaliny i dopaminy) z rdzenia naszych nadnerczy. Kofeina ma tę ciekawą właściwość, że ulega wchłanianiu w zasadzie na każdym odcinku przewodu pokarmowego – począwszy od żołądka aż po odbytnicę. Badania sugerują, że jej wchłanianie do krwiobiegu nie przekracza zwykle 45 minut, natomiast maksymalne stężenie obserwuje się nawet do 2 godzin od okresu konsumpcji.

Poza kofeiną większość tego typu produktów charakteryzuje się podobnym składem substancji czynnych. Wśród nich możemy wymienić m.in: guaranę, taurynę, witaminy z grupy B czy inozytol. Część ze wspomnianych związków wykazuje działanie synergistyczne względem kofeiny, wzmacniając efekt jej działania.

Określony smak energetyków wynika najczęściej z dodatku łatwo przyswajalnych form węglowodanów w postaci cukru pozyskiwanego z buraków cukrowych. Oprócz pożądanych cech sensorycznych porcja węglowodanów ma na celu dostarczyć dodatkową porcję energii.

Szerząca się świadomość żywieniowa społeczeństwa coraz częściej skłania producentów do kompozycji nowych produktów określanych mianem „Light” lub „zero”. W produktach tych celowo obniża się wartość energetyczną stosując substytuty klasycznego cukru w postaci cyklaminianów, sacharyny, acesulfam K czy aspartamu.

Tauryna w energetykach

Tauryna jest zaliczana do organicznych związków chemicznych powstałych jako końcowy efekt rozpadu aminokwasu – cysteiny. Jako aminokwas biogenny pełni szereg istotnych funkcji, mających wpływ na zachowanie homeostazy organizmu.

Jedną z głównych funkcji biologicznych jest zdolność do metabolizowania kwasów żółciowych przed wydaleniem ich z wątroby, działa ponadto antyoksydacyjnie, warunkuje prawidłowe funkcjonowanie mięśni szkieletowych oraz centralnego układu nerwowego. Będąc również neuroprzekaźnikiem wywiera wpływ na ciśnienie krwi, poprzez regulację pracy lewej komory serca. Dzięki właściwościom antyoksydacyjnym przypuszcza się, że tauryna może pełnić nawet rolę neuroprotekcyjną – chroniąc komórki nerwowe przed przedwczesną degradacją.

Oczywiście należy mieć świadomość, że kluczem prozdrowotnych właściwości jest przyjmowana dawka substancji czynnej. Jak mawiał niegdyś ojciec medycyny nowożytnej Paracelsus: „Wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną. Tylko dawka czyni, że dana substancja nie jest trucizną”.

Badania sugerują, że przekroczenie dopuszczalnej dziennej normy spożycia może być powiązane z wystąpieniem encefalopatii czy zaburzeń funkcji błon komórek układu nerwowego. Należy również mieć świadomość, że związek ten metabolizowany jest również przez nerki, stąd szczególnie roztropnie do suplementacji powinny podchodzić osoby z dysfunkcją tego narządu.

Napoje energetyczne – skutki uboczne

Najczęstsze skutki uboczne jakie przypisuje się tego typu napojom związane są z nadmierną ilością łatwo przyswajalnych form węglowodanów, których spożycie wiąże się z ryzykiem wystąpienia chorób na tle metabolicznym oraz próchnicy zębów. Napoje energetyczne mogą zwiększać kwasowość jamy ustnej, co oczywiście sprzyja demineralizacji płytki nazębnej. Dodatkowo zawarta w nich sacharoza stanowi idealną pożywkę dla bytujących w jamie ustnej bakterii.

Ponadto cukier ten ulega stosunkowo łatwo rozpadowi do glukozy, powodując gwałtowne skoki stężenia cukru we krwi. Z perspektywy czasu może to powodować nie tylko problemy z gospodarką cukrową, ale również nadmierną kumulację tkanki tłuszczowej.

„Łańcuszek schorzeń” może ciągnąć się dalej powodując upośledzenie wrażliwości insulinowej tkanek na ciągle nadchodzące fale glukozy. W związku z czym u części osób może rozwinąć się insulinooporność.

Wspomniana zasada „wszystko jest trucizną i nic nie jest trucizną” odnosi się również do potencjalnie prozdrowotnej kofeiny. Nadmierne dawki znanej wszystkim substancji pobudzającej mogą okazać się nawet śmiertelne. Próg dla dorosłego człowieka jest co prawda wysoki i wynosi 200–400 mg/kg masy ciała, co przekładałoby się na średnio 30 litrów napojów energetycznych, jednak fakt konsumpcji energetyków również przez młodzież powinien wzbudzić nasze podejrzenia. Jak pokazują badania Amerykańskie – nadmierna podaż kofeiny może wykazywać negatywny efekt na psychikę i zachowanie młodzieży. Blisko 73% uczniów w wieku 12–18 lat przyznaje się do konsumpcji przynajmniej 100 mg kofeiny dziennie, co bardzo często wpływa na jakość snu i regenerację. Zaburzenia na tym polu mogą w konsekwencji przyczynić się do osłabienia, przemęczenia, a nawet zaburzenia zachowania. U badanych odnotowano również znaczący wzrost masy ciała w porównaniu z grupą placebo, co może stanowić wstęp do wystąpienia stanu otyłości w przyszłości.