Mniszek lekarski – właściwości, zastosowanie

Aktualizacja: 25 kwietnia, 2024

Mniszek lekarski lub pospolity to botaniczna nazwa określająca popularny mlecz lub dmuchawiec, który kwitnie w okresie letnim na łąkach. Charakteryzuje się intensywnie żółtą barwą kwiatów, a po zerwaniu, w znany każdemu z dzieciństwa sposób, wypływający z pękniętej łodygi sok barwi palce lub ubrania. Ta niepozorna i powszechnie występująca roślina posiada wysoki potencjał prozdrowotny, stąd chętnie była i jest wykorzystywana w medycynie ludowej i ziołolecznictwie.

Mniszek lekarski

Mniszek lekarski jest rośliną, którą większość traktuje jak chwast lub cieszy się z jego widoku, kiedy żółtej barwy kwiaty wyrastają spomiędzy zielonych kępek trawy. Z botanicznego punktu widzenia, mniszek pospolity zaliczany jest do roślin z rodziny Asteraceae, a jego łacińska nazwa brzmi Taraxacum officinale. Mniszek lekarski zawiera szereg substancji cenionych dietetycznie, z których wyróżnia się fenole i terpeny (nadają roślinie gorzki smak), witaminy, składniki mineralne, białka, węglowodany oraz nienasycone kwasy tłuszczowe.

Właściwości mniszka lekarskiego

Pierwsze wzmianki o stosowaniu mniszka w celach leczniczych datuje się na X i XI wiek! Arabscy lekarze polecali jego spożywanie w stanach chorobowych wątroby i śledziony. Następnie w późniejszych wiekach odkryto również zastosowanie tej rośliny w leczeniu biegunek, dny moczanowej oraz chorób pęcherza. Indianie wytwarzają z mniszka napar, który stosują w leczeniu nerek, zgagi oraz niestrawności, co potwierdza działanie wspomagające trawienie ciężkostrawnych pokarmów. Odwar z całej rośliny posiada właściwości hipoglikemizujące.

Mniszek lekarski jest rośliną o wszechstronnych właściwościach, ale w obecnych czasach zapomnianą. Wprowadzenie do diety preparatów z tego ziela jest polecane do wzbogacenia nie tylko diety o cenne składniki odżywcze, ale również jako element wspierający pracę naszego organizmu i układów wewnętrznych. Ekstrakty uzyskane z mniszka posiadają właściwości antyoksydacyjne, przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwnowotworowe i obniżające cholesterol. Za pomocą badań naukowych, dowiedziono również działanie obniżające stężenie cukru (hipoglikemizujące) we krwi, na podstawie którego zaleca się preparaty mniszka jako suplement diety w terapii cukrzycy 2.

W korzeniach mniszka lekarskiego znajduje się ok. 12–15% zawartości suchej masy inuliny, czyli związku zaliczanego do grupy fruktooligosacharydów, których spożywanie wpływa korzystnie na organizm człowieka poprzez stymulowanie rozwoju symbiotycznych mikroorganizmów w przewodzie pokarmowym człowieka. Działanie to opiera się na rozkładzie związków z grupy fruktooligosacharydów dopiero w jelicie grubym, gdzie ulegają fermentacji bakteryjnej, co stymuluje rozwój bakterii mlekowych. Ponadto wytwarzane są cenne kwasy krótkołańcuchowe, obniża się pH, co działa dezynfekująco na przewód pokarmowy.

Zastosowanie mniszka lekarskiego

Ta niepozorna roślina znalazła swoje zastosowanie w kuchni. Częściami jadalnymi są liście, korzeń oraz pyłki kwiatowe. Liście można spożywać na surowo dodając je do sałatek, co sprawia, że nabiera ona większej wartości dietetycznej i odmiennych nut smakowo-aromatycznych lub po obróbce termicznej dodając do jajecznicy, podpłomyków. Korzenie, które zbiera się w okresie jesiennym spożywa się po obróbce termicznej np. podsmażeniu (wtedy stają się chrupkie i słodkawe) albo zalaniu wrzątkiem spożywane w formie herbaty. Ususzone i zmielone w młynku na pył korzenie, znane są jako naturalny substytut kawy. Z pyłku kwiatowego mniszka lekarskiego, pszczoły miododajne przygotowują wartościowy miód. Z kolei babcie i osoby wierne tradycyjnym sposobom walki z przeziębieniem, leczenie wspomagają przygotowywanym z mniszka syropem na kaszel.