Akulturacja i enkulturacja sposobu żywienia imigrantów

Aktualizacja: 4 kwietnia, 2024

Coraz więcej osób podróżuje po świecie lub trwale zmienia miejsce zamieszkania emigrując do obcych krajów. Nieodłącznym elementem emigracji jest konieczność osiedlenia się w nowych warunkach bytowania, zmiana trybu dotychczasowego funkcjonowania oraz niekiedy przymus zmiany nawyków żywieniowych, związany z nową kulturą oraz dostępnością określonych produktów spożywczych.

Każda kultura charakteryzuje się konkretnymi schematami żywienia oraz określonymi przez tradycję produktami spożywczymi. Kuchnia polska najczęściej kojarzy się z ciężkimi potrawami przygotowywanymi z dużą ilością tłuszczu dodanego, smażonymi mięsami w panierkach z bułki tartej i jaj, pierogów z różnymi farszami oraz bigosem z kwaszonej kapusty. Odmienna wydaje się kuchnia Dalekiego Wschodu. Gdy pomyślimy o kuchni azjatyckiej, na myśl przychodzą nam algi lub wodorosty, jasny gotowany ryż, surowe ryby oraz sezam. Wschodnie dania są lekkie, a ludność zamieszkująca tamtejsze tereny słynie z długowieczności.

Akulturacja żywienia

Akulturacja jest skomplikowanym i złożonym procesem, który określa przejmowanie przez imigranta nawyków żywieniowych, kulturowych postaw oraz zwyczajów mieszkańców danego kraju, które tłumią dotychczasowe nawyki, wartości i przyzwyczajenia danej osoby. Wyobraźmy sobie Polaka, który wyemigrował do Japonii. Długotrwały kontakt z nowymi warunkami bytowania wśród japońskiej ludności, ograniczony dostęp do żywności charakterystycznej dla terenów polskich oraz typowych jadłodajni z tradycyjnymi ojczystymi potrawami, mogą znacznie wpłynąć na zmianę nawyków żywieniowych jednostki, która zaczyna naśladować nawyki mieszkańców Japonii. Stopień oraz intensywność zmian i przyjmowania nowych wartości, zależy w dużym stopniu od indywidualnych cech imigranta, jednak badania wykazują, że większość imigrantów stopniowo zmienia sposób żywienia, przyjmując w całości bądź w części zasady żywienia kraju gospodarza [1]. Wśród czynników warunkujących postępowanie człowieka istotne znaczenie mają czynniki związane z jego wykształceniem [2]. Zauważono, że osoby lepiej wykształcone są bardziej skore do zmiany nawyków żywieniowych, w porównaniu do osób o niższym poziomie wiedzy. Grupami społecznymi, które są bardziej podatne na zmianę dotychczasowych wyrobów i preferencji żywnościowych są osoby młode, długo przebywające na emigracji oraz te, które swobodnie porozumiewają się w języku państwa gospodarza. Czynnikami wpływającymi pozytywnie na proces akulturacji jest brak lub ograniczony dostęp do produktów żywnościowych spożywanych w rodzimym kraju, zmiana ich jakości lub składu czy też wyższa cena. Wpływ ma również czasochłonność przygotowywania posiłków. Badania dorosłych Koreańczyków, którzy wyemigrowali do USA dostarczyły informacji, że spożywali oni typowe amerykańskie śniadania, gdyż były mniej pracochłonne, natomiast na obiad przygotowywali potrawy typowe dla kuchni koreańskiej. Procesowi akulturacji sprzyja fakt, że w danym kraju nie ma typowych restauracji czy barów oferujących podobne dania spożywane w domu rodzinnym oraz osobista chęć przejęcia nowych zwyczajów żywieniowych.

Enkulturacja żywienia

Enkulturacja żywienia jest pojęciem odwrotnym w stosunku do akulturacji. Oznacza odrzucenie i nieprzyjmowanie nowych nawyków żywieniowych i zwyczajów charakterystycznych dla kraju gospodarza. Postawa ta jest charakterystyczna dla ludzi wyjeżdżających na krótki czas, osób biedniejszych i o niższym stopniu wykształcenia, dla ludzi starszych oraz tych, którzy nie umieją w pełni porozumiewać się w języku kraju, do którego wyemigrowali. Enkulturacja jest trudniejszą do utrzymania postawą, ponieważ może prowadzić do wyobcowania i poczucia braku jedności z nową kulturą. Trudność może sprawić również spożywanie typowych dań kuchni ojczystej, które mogą wydać się „dziwne” i nieakceptowalne przez otoczenie.

Akulturacja czy enkulturacja

Zarówno akulturacja jak i enkulturacja mogą być zjawiskiem korzystnym. Kwestia, która może określić korzystny lub niekorzystny kierunek zmian jest kraj, z którego jednostka emigruje oraz państwo, do którego planuje wyjechać na dłuższy czas. Można stwierdzić, że Amerykanin dotychczas stosujący zasady diety typowo amerykańskiej, opartej na dużych porcjach tłustych potraw z niskim udziałem warzyw oraz owoców w diecie, emigrujący do krajów wschodnich i przyjmujący nowe nawyki żywieniowe może w znaczny sposób poprawić swój stan zdrowia oraz wydłużyć życie. Dieta wschodnia bazująca na daniach o niskiej zawartości tłuszczu, niewielkich porcjach spożywanych potraw z dużą ilością surowych ryb, ryżu oraz warzyw, jest korzystniejsza dla zdrowia niż dieta typowa dla Stanów Zjednoczonych. Zapobiega chorobom układu sercowo-naczyniowego oraz nadmiernej masie ciała. Negatywny wpływ na zdrowie odnotujemy natomiast analizując przypadek odwrotny – imigranta z Japonii, który wyjeżdża do USA. W tym wypadku zmiana będzie dotyczyła przyjęcia nawyków żywieniowych, które charakteryzują się niekorzystnym wpływem na stan zdrowia i długość życia mieszkańców kraju.

Badania donoszą, że większość imigrantów przejmuje nawyki żywieniowe kraju gospodarza. Jeżeli emigrant zmienia niekorzystne nawyki żywieniowe na zdrowsze, jest to sytuacja zdecydowanie pozytywna i pożądana. Odmiennie powiemy, gdy pozytywne zwyczaje zostają zastąpione przez nawyki, które nie mają korzystnego wpływu na zachowanie zdrowia.