Obrzęk limfatyczny – leczenie, dieta. Domowe sposoby na obrzęk limfatyczny

Aktualizacja: 6 maja, 2024

Na wstępie warto zaznaczyć, że obrzęk limfatyczny nie jest chorobą samą w sobie, tylko symptomem – zatem leczenie jest tylko leczeniem objawów. Etiologia obrzęków jest dosyć szeroka – od urazów i infekcji po nowotwory – i wyróżnia się dwa ich główne typy: pierwotny (wrodzony), który może objawić się w dowolnym momencie życia oraz wtórny, który może być następstwem stanów zapalnych, nowotworów złośliwych, czy powikłań po zabiegach chirurgicznych, a nawet nadwagi i otyłości [1].

Istotnym elementem w diagnostyce obrzęków limfatycznych jest dokładny wywiad zdrowotny, a także – przede wszystkim – badania fizyczne, obejmujące pomiary obwodów kończyn, czy pomiary grubości skóry fałdomierzem. Najlepszą metodą wykrycia niekorzystnych zmian w obrębie naczyń limfatycznych jest scyntygrafia węzłów chłonnych, jednak stosuje się ją nieco rzadziej [2].

Obrzęk limfatyczny

Obrzęki mogą znacznie pogarszać jakość życia i wymagają wielokierunkowej rehabilitacji – wpływają na pogorszenie elastyczności i zakresu ruchomości w stawach, odczuwanie „ciężkich” nóg lub rąk, a także wystąpienie zmian skórnych. Czasami te ograniczenia fizyczne mogą się wiązać z psychicznymi i wymagać szerszego spektrum działań rehabilitacyjnych [3]. Jakie są zatem fizjologiczne podstawy obrzęków?

Obrzęk to nagromadzenie płynu bogatego w limfę w przestrzeni śródmiąższowej tkanek miękkich, które występuje, gdy filtracja przekracza możliwości drenażu limfatycznego, wytwarzając zauważalne cechy charakterystycznej opuchlizny. Zjawisko takie zachodzi na skutek zmian chorobowych lub uszkodzeń naczyń limfatycznych i/lub węzłów chłonnych [4]. W następstwie może uszkadzać również skórę, która pod wpływem nagromadzenia płynu ulega rozciągnięciu.

Obrzęk limfatyczny – leczenie

Zgodnie z danymi National Cancer Institute będącego częścią National Institutes of Health odwrócenie uszkodzeń systemu limfatycznego jest niemożliwe – leczenie ma na celu głównie ograniczenie opuchlizny i bólu, a także zapobieganie pogorszeniu się stanu poprzez ćwiczenia usprawniające [5]. Poniżej charakterystyka podstawowych metod radzenia sobie z utrudniającymi życie obrzękami.

Jednym z najważniejszych zaleceń jest rehabilitacja ruchowa – zarówno lekkie ćwiczenia siłowe, jak i aerobowe wskazane są ze względu na poprawę przepływu limfy. Treningi oporowe ze stopniowo wzrastającym obciążeniem mogą w dużym stopniu zapobiegać pogarszaniu się opuchlizny.

Dodatkowym atutem wprowadzenia tego typu ćwiczeń jest to, że kiedy limfa zostanie „przemieszczona” na skutek pobudzenia krążenia w organizmie, stwarza to możliwość zastosowania bandaży uciskowych na opuchnięte miejsca. Takie działanie z kolei może wstrzymać powrotny napływ płynów i ponowne wystąpienie obrzęku. Wszelkie ćwiczenia jednak powinny być konsultowane ze specjalistą z doświadczeniem w tym zakresie.

Kolejną metodą na radzenie sobie z opuchlizną jest stosowanie ciśnieniowej odzieży uciskowej. Dostępne są elementy odzieży z określoną przez producenta siłą, z jaką ma ona „pracować”. Rozwiązania takie mogą pomagać w przemieszczaniu płynów z opuchniętych miejsc i opóźniać ich ponowne nagromadzenie. Najczęściej są to rajstopy lub rękawy ciśnieniowe. Kiedy za pomocą pozostałych metod poziom opuchlizny zostanie obniżony zaleca się dla utrzymania tego stanu stosowanie ucisku o ciśnieniu 30 do 40 mmHg.

Oprócz odzieży ciśnieniowej istnieją również urządzenia-pompy na określone części ciała, które sprawdzą się raczej jako dodatek do innych metod walki z obrzękami, niż jako sposób sam w sobie. Ponadto stosowanie urządzeń tego typu bez ścisłej kontroli profesjonalisty, może być niebezpieczne i czasami pogarszać sytuację. Należy również pamiętać, że podobna zasada obowiązuje w przypadku stosowania bandaży uciskowych i ciasnych gum w ubraniach – jest to zupełnie inny rodzaj ucisku, niż w przypadku specjalistycznej odzieży i nie należy z tym eksperymentować.

Innym zalecanym środkiem w walce z opuchlizną jest specjalistyczny masaż. Ważne, aby wykonywała go osoba z doświadczeniem, ponieważ wymaga specyficznej techniki, a nawet w niektórych przypadkach jest wręcz przeciwwskazany (podrażnienia, rany, blizny, widoczne guzy, zakrzepice).

Aspektem, który należy również omówić w kontekście obrzęków limfatycznych jest stan zdrowia skóry w miejscu opuchlizny. Zaleca się stosowanie kremów dla utrzymania odpowiedniego nawilżenia, używanie antybakteryjnych maści do smarowania nawet najmniejszych skaleczeń, unikanie kontaktu ze skrajnymi temperaturami ze względu na zaburzoną ich percepcję, stosowanie filtrów słonecznych przebywając w nasłonecznieniu oraz ogólne przestrzeganie zasad higieny.

Najlepsze efekty można uzyskać poprzez połączenie powyższych metod – tak zwana terapia łączona. Zmiana niektórych nawyków powtarzanych w ciągu dnia oraz wprowadzenie w życie kilku prostych zasad może wpływać na jakość życia osób borykających się z obrzękami limfatycznymi.

Obrzęk limfatyczny – dieta

Dotychczasowa dieta i masa ciała osoby cierpiącej z powodu obrzęków limfatycznych ma niezwykle duże znaczenie. W największym stopniu nad opuchlizną zapanować można poprzez obniżenie masy ciała, a jeśli ta jest prawidłowa – przez regulację gospodarki wodno-elektrolitowej organizmu. Nadmiar spożywanego sodu, a także niedostateczna podaż potasu zaburza tę gospodarkę i sprzyja występowaniu obrzęków, zatem koniecznym jest dostosowanie odpowiedniej diety i strategii nawadniania dla każdego indywidualnego przypadku. Istotna jest również wysoka podaż antyoksydantów – poprawę stanu opuchlizny można zaobserwować po wzbogaceniu diety np. w selen (obecny w orzechach brazylijskich), czy bioflawonoidy, takie jak diosmina (obecne w cytrusach)[6][7].

Obrzęk limfatyczny – leczenie domowe

W leczeniu obrzęków zazwyczaj nie stosuje się żadnych leków, rzadko również rozwiązaniem jest zabieg chirurgiczny. Wbrew powszechnym przekonaniom stosowanie diuretyków – środków wzmagających wydalanie płynów – nie wykazuje pozytywnego wpływu na stan opuchlizny, a wręcz może w jeszcze większym stopniu zaburzać gospodarkę wodno-elektrolitową.

Na co dzień należy pamiętać o tym, by przebywając w pozycji siedzącej lub leżącej często (co około 30 minut) zmieniać pozycję oraz uważać, by nie krzyżować wtedy kończyn. Pamiętać należy również o unikaniu zbyt ciasnej biżuterii oraz ubrań, a także ucisku od noszenia ciężkich toreb. Leczenie domowe – obejmujące zleconą przez specjalistę rehabilitację, zrównoważoną dietę i odpowiednią higienę życia wydają się być najlepszą metodą na walkę z obrzękami limfatycznymi.

Mimo, że obrzęki limfatyczne nie są chorobą, a symptomem innych problemów zdrowotnych, to intensywność ich skutków ubocznych może sprawiać, że traktowane są jak choroba. Niestety uszkodzenia naczyń limfatycznych są nieodwracalne, jednak nie należy unikać rehabilitacji i się poddawać. Odpowiednie podejście może znacznie podnieść jakość życia i stanowić skuteczną prewencję przed pogorszeniem się stanu.