Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy, przyczyny. Dieta i suplementy w leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej

Początkowo bardzo niepozorne, nieco później coraz to bardziej dokuczliwe symptomy zwyrodnienia plamki żółtej uprzykrzają życie niejednego pacjenta w wieku dojrzałym. Choć w większości przypadków schorzenie dotyka osoby po pięćdziesiątym roku życia, to może ujawnić się  także u tych najmłodszych, prowadząc do utraty ostrości widzenia, a w efekcie również szerokorozumianej jakości życia. 

Zwyrodnienie plamki żółtej

Zwyrodnienie plamki żółtej, nazywane w skrócie AMD, to postępujący proces chorobowy, który prowadzi do uszkodzenia regionu plamkowego siatkówki. Schorzenie to rozwija się na skutek: odkładania się depozytów lipidowych tzw. druz pod nabłonkiem barwnikowym, zaniku geograficznego nabłonka barwnikowego bądź też neowaskularyzacji podsiatkówkowej [3]. Choć w praktyce choroba ta występuje znacznie częściej u płci żeńskiej, zwłaszcza w wieku dojrzałym to jej wariant – idiomatyczna poliploidalna choroidopatia może pojawić się w młodszym wieku, prowadząc do pogorszenia widzenia, a niejednokrotnie nawet do całkowitej ślepoty. W praktyce klinicznej rozróżnia się dwie postaci AMD: suchą (niewaskularną) oraz mokrą (wysiękową, waskularna). Choć postać wysiękowa występuje znacznie rzadziej – jedynie u 10–20% chorych dorosłych to w 88% przypadków jest przyczyną ślepoty.

Zwyrodnienie plamki żółtej – objawy

Szara bądź czarna plama w centralnym polu widzenia, zniekształcony, przymglony obraz rozmaitych przedmiotów to tylko część objawów początkowego stadium zwyrodnienia plamki żółtej. Wraz z postępem choroby pojawiają się coraz to bardziej widoczne objawy, które prowadzą do znaczącej utraty ostrości widzenia. Większość pacjentów skarży się na problemy z czytaniem tekstu, rozpoznawaniem szczegółów twarzy. U części z nich, na skutek zaburzeń emocjonalnych oraz pogłębiających się problemów z wykonywaniem codziennych czynności, pojawia się również depresja.

Zwyrodnienie plamki żółtej – przyczyny

Zwyrodnienie plamki żółtej jest schorzeniem o wieloczynnikowej etiologii, w którego powstanie zaangażowane jest szereg czynników: demograficznych, genetycznych, jak i środowiskowych (wiek, niewłaściwa dieta, palenie tytoniu). Nie ulega jednak wątpliwościom, iż najważniejszym czynnikiem ryzyka wystąpienia choroby jest wiek, bowiem w świetle aktualnych doniesień literaturowych „częstość występowania AMD wzrasta u osób rasy białej wraz z wiekiem”[2], a u podstaw patogenezy tego schorzenia leżą naturalne procesy starzenia się siatkówki oraz stres oksydacyjny. Obok wymienionych powyżej czynników, na rozwój choroby wpływają także: zaburzenia gospodarki węglowodanowej, choroba niedokrwienna serca, wysokie stężenie triglicerydów oraz zaburzenia krążenia mózgowego [3].

Zwyrodnienie plamki żółtej u dzieci 

Zmiany zwyrodnieniowe plamki żółtej w większości przypadków są chorobami uwarunkowanymi genetycznie, stąd też właśnie wynika możliwość występowania objawów już w okresie dzieciństwa. W praktyce klinicznej u tych najmłodszych diagnozowane są poniższe przypadki chorobowe:

1. dystrofia Stargardta – najczęstsza z chorób plamki okresu młodzieńczego. Ujawnia się w okresie dzieciństwa, szczególnie między 8. a 12. rokiem życia. Na dzień dzisiejszy nie ma skutecznych leków ani metod pozwalających zwalczyć chorobę. Regularne konsultacje okulistyczne oraz dobór odpowiednich pomocy optycznych dają możliwość na dość dobre funkcjonowanie pacjentów, jak również poprawę jakości ich życia;
2. choroba Besta (żółtkowa dystrofia plamki) – rzadko występujące zwyrodnienie plamki u dzieci. Pierwsze objawy pojawiają się między 4. a 10. rokiem życia. Choroba postępuje bardzo wolno, rzadko prowadzi też do całkowitej utraty wzroku. Osobom dotkniętym chorobą zalecane są jednak częste konsultacje specjalistyczne. Nagłe pogorszenie ostrości widzenia może świadczyć o rozwoju nieprawidłowych naczyń podsiatkówkowych.

Zwyrodnienie plamki żółtej – leczenie

Z uwagi na brak pewnego leku na AMD, najistotniejsze zdaje się zapobieganie chorobie, a także częste konsultacje w poradni okulistycznej. Stosowane metody pozwalają na powstrzymanie postępu choroby, jak również poprawę bądź stabilizację widzenia. Według aktualnych wytycznych złotym standardem w leczeniu postaci wysiękowej AMD są iniekcje doszklistkowe z użyciem preparatów anty – VEGT. W przypadku braku możliwości zastosowania terapii anty – VEGT u niektórych pacjentów uznanie zyskała terapia fotodynamiczna z użyciem substancji wrażliwej na światło – werteporfiryny [5]. 

Zwyrodnienie plamki żółtej – dieta 

Oprócz postępowania medycznego zasadnicza rolę w prewencji i leczeniu zwyrodnienia plamki żółtej odgrywa modyfikacja stylu życia, a przede wszystkim sposobu żywienia. W świetle aktualnych doniesień literaturowych sposób żywienia może mieć wpływ zarówno na wzrost powstawania zwyrodnienia plamki żółtej, jak i profilaktykę tej choroby.

1. Zwracaj uwagę na jakość spożywanych tłuszczów, zmniejszając udział form nasyconych. W zamian za to wybieraj te, które są bogate w nienasycone kwasy tłuszczowe, w szczególności wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3. Znajdziesz je w olejach roślinnych (oliwa z oliwek, olej rzepakowy), orzechach włoskich, pestkach dyni, owocach awokado oraz tłustych rybach morskich (łosoś, makrela atlantycka, śledź). 

2. Zadbaj, aby w Twojej diecie nie zabrakło ciemnozielonych warzyw liściastych (jarmuż, szpinak, sałata) oraz owoców, zwłaszcza sezonowych (porzeczki czarne, jeżyny, borówka, jagody goji, maliny). Produkty te obfitują w szereg związków o potencjale antyoksydacyjnym, jak również są źródłem cennych witamin i składników mineralnych.

3. Błędem jest spożywanie nadmiernej ilości słodyczy Wykazano bowiem, iż nadmierne spożycie cukrów prostych sprzyja rozwojowi AMD.

4. Zadbaj o swoją kondycję fizyczną. Codzienne spacery czy ćwiczenia dostosowane do Twojego wieku i możliwości z pewnością nie zaszkodzą.

5. Chroń swoje oczy przed promieniowaniem UV!

6. Kontroluj swoją masę ciała. W przypadku nadwagi bądź otyłości skorzystaj z porady dietetyka, który wskaże Ci właściwą drogę do zdrowia.

7. Zaprzestań palenia tytoniu. Udowodniono bowiem, iż palenie może przyczyniać się do rozwoju choroby i jej progresji.

Zwyrodnienie plamki żółtej – suplementy 

W profilaktyce i leczeniu istotną rolę pełnią związki o charakterze przeciwutleniającym. Na skutek błędów żywieniowych codzienna dieta może nie dostarczać wystarczających ilości witamin antyoksydacyjnych, luteiny oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. W  związku z powyższym ratunkiem na uzupełnienie powstałych niedoborów może być odpowiednio dobrana suplementacja (tab.1), która zredukuje  ryzyko rozwoju AMD nawet do minimum [2]. 

Tabela 1. Dzienne zapotrzebowanie na podstawowe elementy diety zapobiegające rozwojowi AMD [2]

Pomimo postępu współczesnej medycyny zwyrodnienie plamki żółtej wciąż pozostaje problemem społecznym prowadzącym do utraty ostrości widzenia oraz obniżenia komfortu życia. Osobom z grupy ryzyka niewątpliwie zalecana jest samokontrola centralnego pola widzenia. W przypadku, gdy w przeprowadzonym w warunkach domowych teście Amslera zostaną zauważone nieprawidłowości widzianego obrazu, w postaci zniekształceń bądź charakterystycznych plam, należy jak najszybciej skorzystać z konsultacji specjalistycznej, w celu wykonania szczegółowych badań diagnostycznych.