Astma – objawy, przyczyny, leczenie. Domowe sposoby na astmę

Astma oskrzelowa, nazywana także dychawicą oskrzelową, według klasyfikacji ICD-10 (International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems, 10th Revision – 10) jest chorobą o złożonej etiologii, dotykającą blisko 300 mln osób na świecie. Z danych ECAP (Epidemiologia Chorób Alergicznych w Polsce) wynika, że na schorzenie to cierpi blisko 3–4 mln naszych rodaków. Choć choroba może wystąpić w każdym wieku, to szczyt zachorowań notuje się częściej w dzieciństwie. Z tego względu postanowiliśmy przygotować dla Państwa najważniejsze informacje na temat etiologii i profilaktyki alergii. Zapraszamy do lektury!

Astma

Upraszczając definicję choroby, można powiedzieć, że astma jest pewnego rodzaju procesem zapalnym, który toczy się w naszych drogach oddechowych. Najczęściej dotyczy on oskrzeli, które stanowią łącznik między tchawicą a pęcherzykami płucnymi. Objawy astmy mogą utrudniać funkcjonowanie w życiu codziennym, dlatego jej leczenie ma duże znaczenie. Rozpoznanie choroby zwykle nie sprawia trudności, szczególnie jeżeli podczas badania diagnostycznego dojdzie do napadu astmatycznego. Pomocne bywają również dane uzyskane z wywiadu medycznego – występowanie nieżytu nosa, pokrzywki, charakterystyczne objawy nocne jak świsty, kaszel czy bezdech.
W przebiegu astmy dochodzi często do zaostrzeń wspomnianych objawów, które rozwijają się gwałtownie (w ciągu kilku minut/godzin) lub stopniowo (w ciągu kilku dni) i mogą prowadzić w skrajnych przypadkach do niedotlenienia, a nawet zgonu.

Astma oskrzelowa a atopowa

Ze względu na charakter stanu zapalnego astmę można podzielić na:

• atopową (alergiczną),
• oskrzelową.

Astma atopowa najczęściej manifestuje się w okresie dzieciństwa. U chorych stwierdza się nadmierną produkcję przeciwciał z klasy IgE w odpowiedzi na czynnik powodujący alergię. Spekuluje się, że coraz częstszą przyczyną występowania tego typu astmy jest przesadny, higieniczny tryb życia, który ogranicza kontakt alergenów z organizmem dziecka na wczesnym etapie rozwoju. Utrudnia to tłumienie nadwrażliwości na dany alergen w późniejszym okresie życia. Główną przyczyną zachorowania jest nadwrażliwość na określone substancje lub związki chemiczne będące potencjalnymi alergenami. Alergeny (np. kurz) wdychane przez chorego, łączą się ze swoistymi przeciwciałami na powierzchni komórek nazywanych mastocytami. W wyniku reakcji dochodzi do uwolnienia z tych komórek różnych substancji, które powodują zwężenie światła oskrzeli.

Astma określana mianem oskrzelowej występuje u osób nieobciążonych alergią w wywiadzie rodzinnym, wykazuje prawidłowe stężenia przeciwciał IgE w surowicy krwi. U wielu chorych pojawiają się typowe objawy astmy po infekcji górnych dróg oddechowych, które w późniejszych etapach przekształcają się w napady świszczącego oddechu czy duszności. Ten typ astmy manifestuje się najczęściej u osób dorosłych.

Astma – przyczyny

Przyczyny astmy jak dotąd nie są jednoznacznie stwierdzone – mówi się raczej o zespole czynników, które mogą ją powodować.

U podłoża napadów astmy stwierdza się często reakcje alergiczną na kontakt z niektórymi substancjami, mechanimy zapalne czy alergiczno-immunologiczne objawiające się napadami kaszlu. Obecność alergenów w otaczającym środowisku może być zmienna, dlatego ataki występują w różnych okolicznościach i porach dnia, co utrudnia znalezienie przyczyny. Warto również wspomnieć o czynnikach typowo środowiskowych jak dym papierosowy, zanieczyszczenia powietrza, pyłki roślin, sierść zwierząt domowych, a nawet niektóre z dotychczas stosowanych leków.
Doszukując się przyczyn, warto również uwzględnić czynniki emocjonalne, jak chociażby przewlekły stres.

Astma – objawy

Do typowych objawów astmy zalicza się uczucie duszności, kaszel, świszczący oddech i odczuwalny ucisk w klatce piersiowej. W początkowej fazie ataku chory odczuwa wspomniany ucisk w klatce piersiowej i towarzyszący mu atak kaszlu. Oddech staje się bardziej chrapliwy, pojawiają się słyszalne świsty, szybszy oddech i kłopoty z komunikacją werbalną. Jeżeli atak astmatyczny przedłuża się, występujące świsty stają się bardzo wysokie, a przy znacznym ograniczeniu powietrza wręcz niesłyszalne.
Przy mniej typowych postaciach astmy (m.in. astmie wysiłkowej), chorzy często doświadczają cyklicznych napadów kaszlu czy duszności jedynie w trakcie trwającej aktywności fizycznej. Podczas badania fizykalnego nie stwierdza się wówczas odchyleń od normy.

Astma – leczenie

Celem leczenia astmy jest utrzymanie stabilnego i bezobjawowego stanu prawidłowej funkcji układu oddechowego.
W terapii niezwykle istotna jest współpraca chorego z lekarzem prowadzącym. Zaleca się bezwzględnie unikać wszystkich czynników wywołujących napad astmy (m.in. palenia, obecności kurzu czy nadmiernego stresu). Pomocne w terapii bywają również cykliczne badania kontrolne.
W czasie napadów kaszlu chorym podaje się leki doraźne, przepisane przez lekarza w celu zmniejszenia uczucia duszności. Lekami przeciwzapalnymi pierwszego rzutu są wziewne glikokortykosteroidy (ICS). Poprawiają one czynność płuc i zmniejszają wrażliwość układu oddechowego, przynosząc pacjentom niemal natychmiastową ulgę. 

Farmakoterapią drugiego rzutu są natomiast długo działające (blisko 12 godzin) wziewne beta2-mimetyki (LABA), które rozszerzają oskrzela, redukując ich napięcie i obrzęki błony śluzowej.
Prócz skutecznie zaplanowanej farmakoterapii w leczeniu astmy nie bez znaczenia pozostaje jakość prowadzonej diety codziennej.

Dieta przy astmie

Sposób odżywiania osób chorych na astmę powinien w jak największym stopniu przypominać racjonalny model żywienia. Świeże warzywa i owoce powinny stanowić podstawę zbilansowanej diety. Dla astmatyków szczególnie korzystne znaczenie będą miały produkty stanowiące bogactwo witaminy C (np. papryka, porzeczka, acerola, jagody, pomarańcze, ziemniaki). Przy wyborze warzyw należy obserwować organizm, bowiem zdarza się, że w wyniku reakcji krzyżowych dochodzi do pojawienia się niepożądanych reakcji uczuleniowych. Sytuacja ta ma często miejsce w przypadku konsumpcji owoców cytrusowych. Witamina C określana jest mianem „zmiatacza” wolnych rodników ze względu na swoje właściwości przeciwutleniające, co oczywiście wzmaga odporność organizmu przed alergenami.

W diecie codziennej nie powinno zabraknąć również wartościowych źródeł tłuszczów. Mowa tu oczywiście o niezbędnych nienasyconych kwasach tłuszczowych omega-3, których źródeł możemy doszukiwać się w tłustych rybach (makrela, łosoś, pstrąg tęczowy, sardynki), awokado, orzechach (laskowe, włoskie, pekan) i dobrych gatunkowo tłuszczach (olej z wiesiołka, olej lniany, olej rzepakowy, oliwa). Ze względu na swoje właściwości przeciwzapalne, chronią układ oddechowy przed niepożądanymi infekcjami.
Komponując dzienny plan żywienia, warto również pamiętać o przyprawach takich jak imbir, chili i czosnek, które wpływają na rozszerzenie światła oskrzeli, a tym samym ułatwiają oddychanie.  Zwolennicy kawy mogą również pozwolić sobie na przysłowiową „małą czarną”. Zawarta w niej kofeina wykazuje podobne właściwości rozszerzające oskrzela. Należy natomiast zwrócić uwagę na ewentualne, możliwe interakcje z przyjmowaną farmakoterapią.
Zaleca się ostrożność w przypadku konsumpcji produktów potencjalnie alergennych tj. jaj, nabiału czy orzechów arachidowych.

Domowe sposoby na astmę

Wiele związków występujących w pożywieniu może także ograniczać rozwój astmy, a nawet wyraźnie łagodzić jej objawy. Prócz wspomnianych już kwasów omega-3 oraz witaminie C, warto postawić na to, co naturalne a zarazem smaczne – miód. Znajduje on bowiem nie tylko szerokie zastosowanie kulinarne, ale pomaga w oddychaniu. Wystarczy wmasować niewielką jego ilość w skórę pod nozdrzami.
Ulgę w przełykaniu pod wpływem nagromadzonej wydzieliny w gardle przyniesie natomiast nalewka z liści fig.
Niezwykłe właściwości przypisuje się również lukrecji, a konkretnie jej korzeniu. Z uwagi na imponującą ilość udokumentowanych zastosowań, jest jednym z najczęściej poszukiwanych preparatów roślinnych o charakterze leku. Wykorzystywana jest pomocniczo w terapii wielu schorzeń układu oddechowego, w tym oczywiście astmy. 

Zioła na astmę

Fitoterapia przez stulecia była praktykowaną metodą leczenia objawów astmy. Wśród licznych preparatów ziołowych wspomagających kurację wymienia się:

• liść babki lancetowatej (Plantaginis lanceolatae folium), 
• korzeń lukrecji (Glycyrrhizae radix), 
• kwiatostan lipy (Tiliae inflorescentia), 
• ziele tymianku (Thymi herba), 
• liść mięty piep. (Menthae piperitae folium), 
• prawoślaz lekarski (Althaea officinalis),
• aminek egipski (Ammi visnaga).

Działanie preparatów roślinnych opiera się m.in. na łagodzeniu szerokiego spektrum objawów astmy. Decyzję o włączeniu któregokolwiek z ww. składników należy w pierwszej kolejności skonsultować z lekarzem prowadzącym.