Komunikacja asertywna – czyli jak zmienić niepożądaną sytuację?

Aktualizacja: 7 maja, 2024

Człowiek jest istotą społeczną, jak pisał Eliot Aronson, w książce o tym samym tytule. Co za tym idzie, jest nieustannie narażony na wpływ otaczających ludzi. Może to nieść ze sobą zgubne dla organizmu reakcje np. w postaci stresu. Jak radzić sobie w trudnych sytuacjach z innymi ludźmi? Tutaj z pomocą przychodzi asertywność, czyli umiejętność stawania w obronie własnych interesów, uzasadnionych praw, a tym samym swobodnego wyrażania własnych opinii i uczuć.

Już od momentu narodzin, człowiek pozostaje pod wpływem innych osób. Jako dziecko jest bezbronne i niezdolne do samodzielnej egzystencji. Dopiero z biegiem lat nabiera umiejętności sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie. Przede wszystkim uczy się języka, który pozwala na wyrażanie własnych, nieskrępowanych opinii bez krzywdzenia innych. Więcej o asertywności przeczytacie w artykule: Być asertywnym, czyli jak znaleźć złoty środek między agresją a uległością.

Stopniowanie reakcji (model Pameli Butler)

Procedura stopniowania reakcji jest skutecznym narzędziem, które pozwala w sposób asertywny zmienić niepożądaną sytuację na naszą korzyść. Składa się z czterech etapów, które realizowane krok po kroku sprzyjają osiągnięciu sukcesu komunikacyjnego, bez naruszania interesu drugiej strony. Jest to szczególnie istotne w sytuacjach, kiedy zależy nam na dobrych relacjach z otoczeniem przy jednoczesnym swobodnym wyrażeniu własnych uczuć i opinii

– mówi Lidia Poradzisz, trener, coach firmy INSPIRE Sourcing s.c.

Etap I. Udzielanie informacji

Często zdarza się, że przeszkadza nam czyjeś zachowanie. Należy wówczas poinformować osobę, która jest tego przyczyną o tym, co nam przeszkadza/nieodpowiada. Pamiętajmy jednak, że komunikat formułujemy na  faktach. Informacja powinna zawierać opis tego, co dzieje się z nami, np. w takiej sytuacji:

Miałeś mi dostarczyć raport za ostatni miesiąc, a ja nadal go od ciebie nie otrzymałem. Proszę cię bardzo, przygotuj mi go jak najszybciej. Jest mi on niezbędny do przygotowania prezentacji dla zarządu.

Etap II. Wyrażanie uczuć/emocji

W sytuacji, kiedy oparta na faktach informacja nie przyniosła oczekiwanego rezultatu. Sytuacja nadal się powtarza, należy poinformować rozmówcę o tym, jakie wywołuje to w nas uczucia/emocje np.

Już dwukrotnie prosiłem cię o przygotowanie raportu. Denerwuje mnie to. Nie mogę wykonywać swojej pracy, ponieważ ty nie wywiązałeś się na czas ze swoich obowiązków.

Etap III. Przywołanie zaplecza/wsparcia

Zdarza się jednak, że pomimo naszych usilnych próśb rozmówca nadal pozostaje bierny, a sytuacja nie ulega zmianie. Należy wówczas odwołać się do tzw. zaplecza, czyli poinformować drugą stronę o konsekwencjach jakie niesie takie zachowanie. Pamiętajmy, że wszystko o co prosimy innych musi być realne i wykonalne, również „groźba” ewentualnej kary za niewykonanie zobowiązania, np.

To już trzeci raz, kiedy zwracam się do ciebie z prośbą o przygotowanie raportu. Skutkuje to tym, że moja praca stoi w miejscu. Proszę cię, dostarcz mi go dzisiaj do godziny 15. Jeśli tego nie zrobisz, będę musiał poinformować Rafała (przełożonego).

Etap IV. Realizacja/skorzystanie z zaplecza

Aby nasze słowa nie utknęły w próżni pamiętajmy, że w momencie, kiedy trzy próby nie przyniosą pożądanych przez nas rezultatów powinniśmy skorzystać z zaplecza, zrobić to, o czym uprzedziło się drugą osobę. Musi być to jednak realne i możliwe do wykonania.

Często, w trakcie przekazywania innym informacji reagujemy emocjonalnie, co w konsekwencji prowadzi do tego, że pomijamy któryś z etapów. Może to doprowadzić do pogłębienia konfliktu, a przecież nie o to nam chodziło. Dlaczego tak się dzieje? Ponieważ istnieje błędne przekonanie, że nasze komunikaty i tak nie przyniosą spodziewanych rezultatów. Musimy mieć świadomość tego, że jesteśmy skłonni do pomijania tych etapów, a co za tym idzie, powinniśmy się pilnować, aby wyrażanie gniewu i innych uczuć negatywnych przebiegało według wyżej zaprezentowanego schematu.

Tylko stanowcze wyznaczenie granic, umiejętność jasnego komunikowania własnych uczuć bez ranienia innych osób, pozwoli nam osiągnąć nasze cele. Dzięki asertywnemu zachowaniu budowanie pozytywnych relacji oraz zdobywanie szacunku i sympatii staje się o wiele prostsze.