Dieta przy chemioterapii

Leczenie choroby nowotworowej to skomplikowany proces. Sama chemioterapia wiąże się z utrudnieniami w spożywaniu posiłków. Dlatego tak ważne jest, aby odpowiednio skomponować dietę dla pacjenta onkologicznego. Sprawdź, co warto jeść, a czego unikać w trakcie leczenia. 

 

Chemioterapia – co to jest?

Chemioterapia to jedna z metod leczenia nowotworów. Jej celem jest zniszczenie komórek nowotworowych za pomocą środków chemicznych. Używane w tym celu specyfiki zaburzają metabolizm szybko dzielących się komórek nowotworu. Niestety, mogą uszkadzać również zdrowe komórki organizmu. Dotyczy to głównie komórek w układzie pokarmowym, szpiku i włosów. 

Chemioterapia może być główną metodą leczenia nowotworów lub elementem uzupełniającym inną terapię. Wiele zależy od rodzaju nowotworu, zajętych narządów i stanu pacjenta. 

Jaką rolę pełni dieta przy chemioterapii?

Pokarm to źródło energii, składników bioaktywnych i budulcowych dla ciała. Odpowiednio dobrana dieta pomoże zapobiec niedożywieniu i przyspieszy regenerację komórek organizmu. Dobrze odżywieni pacjenci często lepiej znoszą chorobę i po zakończonym leczeniu szybciej wracają do formy. Ważne jest również dopasowanie diety pod kątem skutków ubocznych leczenia chemią. Pacjenci podczas chemioterapii bardzo często nie mają apetytu, co przyczynia się do występowania niedożywienia i pogorszenia rokowań. Główne przyczyny takiej sytuacji to mdłości, wymioty czy szybkie uczucie pełności. Złagodzenie części dolegliwości za pomocą odpowiednio dobranych posiłków może bardzo pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała pacjenta. 

Dieta w chemioterapii powinna uwzględniać również aktualne wyniki badań krwi pacjenta. W wyniku choroby i podjętej terapii u chorego może zmniejszyć się liczba czerwonych i białych krwinek. Sama dieta może nie wystarczyć i będzie trzeba wprowadzić suplementację odpowiednimi preparatami. Takie działanie wymaga rzecz jasna konsultacji z lekarzem i dietetykiem. 

Zasady diety przy chemioterapii

Zasady diety przy chemioterapii mogą się różnić od zaleceń dla osób zdrowych. Jest tak dlatego, że chory organizm reaguje inaczej na pewne produkty. Przykładowo razowy chleb, który zaleca się osobom zdrowym, może wywoływać ból brzucha i biegunki w trakcie chemioterapii. Z tego powodu lepiej go odstawić. 

Posiłki dla pacjenta w trakcie chemioterapii powinny być lekkostrawne, aby nie obciążać układu trawiennego. Potrawy powinny być głównie gotowane lub pieczone bez tłuszczu. Należy jeść warzywa oraz owoce (około 500 g dziennie), jednak zawarty w nich błonnik może podrażniać jelita. Aby temu zapobiec, poleca się obierać warzywa oraz owoce ze skórki, jeść je w postaci gotowanej lub startej. Niektórzy chorzy mogą nie tolerować laktozy. Wtedy warto wybierać produkty, które jej nie zawierają, głównie fermentowane przetwory mleczne.

Posiłki podczas chemioterapii powinny być małe objętościowo, za to treściwe i bogate w składniki odżywcze. 

Dania powinny być również kolorowe i apetycznie podane, aby dodatkowo zachęcić do jedzenia. Kiedy spożywanie posiłków sprawia dużo trudności, warto uzupełnić dietę o doustne preparaty ONS. Są to specjalne suplementy, które dostarczają dużych ilości białka i energii w niewielkiej objętości. Wiele z nich można wykorzystać do przygotowywania tradycyjnych posiłków. Innym suplementem, który można wykorzystać w trakcie chemioterapii, jest zwykła odżywka białkowa. Można ją dostać w sklepach dla sportowców. Jest to sproszkowane białko serwatkowe. Podobnie jak preparaty ONS można je dostać w wielu wersjach smakowych, choć najlepszym wyborem może okazać się naturalne białko bez dodatków. Wynika to głównie z nudności – częstej dolegliwości pacjentów leczonych chemią. Smakowe preparaty mogą być zbyt słodkie i nasilać problem.

W trakcie chemioterapii należy unikać alkoholu i papierosów. Wyroby cukiernicze i sam cukier również lepiej ograniczać, podobnie jak smażone potrawy. Mogą one nasilać nieprzyjemne skutki uboczne chemioterapii i same w sobie nie są zbyt korzystne pod względem wartości odżywczej. 

Podawane posiłki powinny być chłodne lub mieć temperaturę pokojową, żeby nie podrażniać jamy ustnej i przewodu pokarmowego. 

Dolegliwości związane z jedzeniem 

Na początku należy zaznaczyć, że każdy pacjent jest inny i nie każdy tak samo doświadczy skutków ubocznych chemioterapii. Są jednak objawy, które zdarzają się bardzo często i to głównie one utrudniają właściwe odżywienie pacjenta: 

• suchość w ustach (kserostomia),
• nudności i wymioty,
• szybkie odczuwanie pełności,
• biegunki.

Każdą z tych dolegliwości można złagodzić, postępując w odpowiedni sposób. W przypadku suchości w ustach należy unikać bardzo suchych produktów (sucharków, wafli ryżowych itp.). Pomaga też popijanie posiłku małymi łyczkami wody. 

Kiedy dokuczają nudności, najlepiej jeść małe, łatwostrawne posiłki. Z kolei w przypadku biegunek należy ograniczyć spożycie błonnika. 

Co można jeść? 

W diecie pacjenta onkologicznego w trakcie chemioterapii mogą znaleźć się:

• mięso drobiu (gotowane/pieczone),
• ryby (gotowane/pieczone),
• warzywa i owoce gotowane lub starte na tarce; można też jeść świeże, jeśli nie powoduje to dyskomfortu,
• makaron / ryż / drobne kasze,
• jaja na miękko,
• łagodne zioła i przyprawy,
• fermentowane produkty mleczne, 
• masło,
• woda mineralna/źródlana,
• słabe napary ziołowe,
• preparaty ONS.

 

Przykładowy jadłospis

Przedstawiony poniżej jadłospis jest jedynie przykładem, jak może wyglądać łatwostrawna dieta w warunkach chemioterapii. W takim przypadku dieta powinna być zawsze ustalana indywidualnie z pacjentem. Wtedy będzie uwzględniała jego zapotrzebowanie na energię i białko, ulubione smaki i dolegliwości wynikające zarówno z choroby nowotworowej, jak i samej terapii. 

Śniadanie: jajka na miękko z pieczywem pszennym

Składniki:

• jajka – 2 sztuki,
• chleb pszenny – 3 kromki,
• masło – 5 g (1 łyżeczka),
• pomidor bez skórki – 100 g,
• szynka – 30 g (1 plaster).

Ugotuj jajka na miękko. W międzyczasie sparz pomidora wrzątkiem i obierz go ze skórki. Zjedz jaja z chlebem posmarowanym masłem, szynką i pomidorem. 

Drugie śniadanie: kanapki z twarożkiem 

Składniki:

• chleb pszenny – 3 kromki,
• twaróg śmietankowy – 80 g,
• koperek – 1 łyżeczka posiekanego,
• ogórek bez skórki – 70 g.

Posmaruj chleb twarożkiem i posyp koperkiem. Zjedz kanapki z pokrojonym ogórkiem.

Obiad: potrawka z indyka z ryżem 

Składniki: 

• ryż biały, długoziarnisty – 100 g,
• mięso z piersi indyka – 150 g,
• cebula – 50 g,
• marchew – 40 g (1 sztuka),
• pietruszka, korzeń – 30 g (1 mała sztuka),
• kalafior – 100 g (około 2 różyczki),
• lubczyk – szczypta do smaku,
• pieprz czarny – szczypta, jeśli nie powoduje dolegliwości,
• liść laurowy – 1 sztuka,
• koncentrat pomidorowy – 1 łyżeczka,
• natka pietruszki – około 1 łyżeczki,
• masło – 15 g (1,5 łyżki),
• woda – 0,5 litra. 

Mięso z piersi indyka pokrój w kostkę. Włóż je do garnka z obranymi i pokrojonymi warzywami. Dodaj przyprawy, masło i zalej całość wodą. Gotuj około 40 minut, aż mięso i warzywa będą miękkie. Na sam koniec dodaj koncentrat pomidorowy. Gotową potrawkę posyp posiekaną natką pietruszki i zjedz z ugotowanym ryżem.

Podwieczorek: jogurt naturalny z tartym jabłkiem i orzechami 

Składniki:

• jabłko – 180 g (1 sztuka),
• jogurt naturalny – 180 g (1 kubeczek),
• orzechy włoskie, mielone – 25 g.

Jabłko obierz ze skórki (chyba że jest dobrze tolerowana) i zetrzyj na tarce. Zmieszaj w misce z jogurtem naturalnym i mielonymi orzechami. 

Kolacja: zupa z dyni ze śmietanką

Składniki: 

• dynia – 100 g,
• ziemniak – 100 g,
• marchew – 40 g,
• kurkuma – 0,5 łyżeczki,
• śmietanka 12% tłuszczu lub preparat ONS o smaku naturalnym – 3 łyżki,
• bulion warzywny – 350 ml.

Warzywa obierz i pokrój na kawałki. Włóż je do garnka i zalej bulionem. Gotuj całość, aż warzywa będą miękkie. Wtedy zmiksuj je za pomocą blendera. Dodaj do zupy kurkumę i śmietankę lub doustny preparat ONS. 

Odpowiednio skomponowana dieta może być bardzo pomocna w walce z nowotworem. Dobrze dobrane ilość i konsystencja posiłków pozwolą dostarczyć pacjentowi składników niezbędnych do walki z chorobą. Pamiętaj, że te zasady diety mogą się różnić od zaleceń dla osób zdrowych. W przypadku trudności z jedzeniem pełnych posiłków zawsze można wspomóc pacjenta specjalnymi preparatami odżywczymi. Warto skonsultować się również z lekarzem i dietetykiem.